Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı
SİSTEMATİK YABANCI DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIM VE
YÖNTEMLERİ
Doç. Dr. Candemir DOĞAN
Adıyaman Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yabancı Diller Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi
İçindekiler
1. Giriş ----------------------------------------------------------------------------------------------- 18
2. Dil ve Uygulamalı Dilbilim -------------------------------------------------------------------- 19
3. Dilbilim ve Uygulamalı Dilbilim ------------------------------------------------------------- 20
4. Uygulamalı Dilbilimin Temelleri ------------------------------------------------------------ 23
5. Uygulamalı Dilbilimin Alanı ------------------------------------------------------------------ 25
6. Uygulamalı Dilbilimin İşlevi ------------------------------------------------------------------ 26
7. Uygulamalı Dilbilimin Konusu --------------------------------------------------------------- 27
8. Uygulamalı Dilbilimin Temsilcileri ---------------------------------------------------------- 28
9. Uygulamalı Dilbilimin Öğretim Organları ------------------------------------------------ 29
9.1. Yabancı Dil Öğretmeni ------------------------------------------------------------------- 29
9.2. Yabancı Dil Öğretmeninin Donanımı ------------------------------------------------- 32
9.4. Yabancı Dil Öğretiminde Öğrenci ----------------------------------------------------- 33
9.5. Yabancı Dil Öğretim Ortamı ------------------------------------------------------------ 36
9.6. Yabancı Dil Öğretim Eylemi ------------------------------------------------------------ 37
9.7. Yabancı Dil Öğretiminin Yönetimi ---------------------------------------------------- 39
10. Yabancı Dil Öğretim Tarihi ----------------------------------------------------------------- 40
11. Yabancı Dil Öğrenim-Öğretim İlkeleri --------------------------------------------------- 41
11.1. Yabancı Dil Öğretiminin Doğası ------------------------------------------------------ 43
11.2. Yabancı Dil Öğretim Etkinlikleri ------------------------------------------------------ 43
11.3. Yabancı Dil Öğretim Araçları --------------------------------------------------------- 45
11.4. Yabancı Dil Ölçme ve Değerlendirme ---------------------------------------------- 48
11.5. Yabancı Dil Öğretim Etkenleri -------------------------------------------------------- 50
11.5.1. Dilbilgisi Öğretim Özellikleri ----------------------------------------------------- 52
11.5.2. Bilinçaltı Dilbilgisi Kural Gelişimi ----------------------------------------------- 53
12. Çağdaş Yabancı Dil Öğretim Yaklaşımları ---------------------------------------------- 54
1. DİLBİLGİSİ-ÇEVİRİ YÖNTEMİ
1.1. Tarihçesi --------------------------------------------------------------------------------------- 64
1.2. Dil Yaklaşımı ---------------------------------------------------------------------------------- 66
1.3. Öğretim Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------- 68
1.3.1. Dilbilgisi Öğretimini Gerekli Görenler --------------------------------------------- 70
1.3.2. Dilbilgisi Öğretimini Gereksiz Görenler ------------------------------------------- 72
1.4. Öğretim Hedefleri --------------------------------------------------------------------------- 74
1.5. Öğretim Uygulamaları --------------------------------------------------------------------- 76
1.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ---------------------------------------------------------------- 78
1.7. Öğrenci Görevleri ---------------------------------------------------------------------------- 80
1.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 81
1.9. Üstünlükleri ----------------------------------------------------------------------------------- 81
1.10. Eleştirileri ------------------------------------------------------------------------------------ 82
1.11. Değerlendirme ------------------------------------------------------------------------------ 83
2. DOĞAL DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
2.1. Tarihçesi --------------------------------------------------------------------------------------- 86
2.2. Dil Yaklaşımı ---------------------------------------------------------------------------------- 88
2.3. Öğretim Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------- 89
2.3.1. Denetim Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------- 91
2.3.2. Girdi Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 92
2.3.3. Duygusal Filtre Yaklaşımı ------------------------------------------------------------- 93
2.4. Öğretim Hedefleri --------------------------------------------------------------------------- 94
2.5. Öğretim Uygulamaları --------------------------------------------------------------------- 96
2.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ---------------------------------------------------------------- 99
2.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 102
2.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 102
2.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 103
2.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 104
2.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 105
3. İŞİTSEL-DİLSEL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
3.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 108
3.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 110
3.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 112
3.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 113
3.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 114
3.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 115
3.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 117
3.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 117
3.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 118
3.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 119
3.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 120
4. DURUMSAL DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
4.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 122
4.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 123
4.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 124
4.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 127
4.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 128
4.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 129
4.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 130
4.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 131
4.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 131
4.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 132
4.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 132
5. İLETİŞİMSEL DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
5.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 135
5.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 137
5.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 140
5.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 142
5.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 144
5.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 147
5.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 150
5.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 151
5.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 152
5.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 152
5.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 153
6. OKUMALI DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
6.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 156
6.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 157
6.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 157
6.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 159
6.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 160
6.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 162
6.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 163
6.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 164
6.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 165
6.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 165
6.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 165
7. BİLİŞSEL DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
7.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 168
7.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 169
7.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 170
7.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 172
7.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 173
7.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 175
7.6.1. Tümdengelim Tekniği ---------------------------------------------------------------- 175
7.6.2. Tümevarım Tekniği ------------------------------------------------------------------- 176
7.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 177
7.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 178
7.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 179
7.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 179
7.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 180
8. İŞİTSEL-GÖRSEL DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
8.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 183
8.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 185
8.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 186
8.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 188
8.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 189
8.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 191
8.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 193
8.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 194
8.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 195
8.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 196
8.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 197
9. SEÇMECİ DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
9.1. Tarihçesi -------------------------------------------------------------------------------------- 200
9.2. Dil Yaklaşımı --------------------------------------------------------------------------------- 201
9.3. Öğretim Yaklaşımı -------------------------------------------------------------------------- 202
9.4. Öğretim Hedefleri -------------------------------------------------------------------------- 203
9.5. Öğretim Uygulamaları -------------------------------------------------------------------- 204
9.6. Öğretim Araç ve Teknikleri --------------------------------------------------------------- 205
9.7. Öğrenci Görevleri --------------------------------------------------------------------------- 206
9.8. Öğretmen Görevleri ------------------------------------------------------------------------ 207
9.9. Üstünlükleri ---------------------------------------------------------------------------------- 208
9.10. Eleştirileri ----------------------------------------------------------------------------------- 208
9.11. Değerlendirme ----------------------------------------------------------------------------- 209
10. İŞLEVSEL-KAVRAMSAL DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
10.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 212
10.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 213
10.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 216
10.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 217
10.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 219
10.6. Öğretim Araç ve Özellikleri ------------------------------------------------------------- 222
10.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 226
10.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 226
10.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 227
10.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 228
10.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 229
11. TÜM FİZİKSEL TEPKİ DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
11.2. Dilsel Yaklaşım ----------------------------------------------------------------------------- 233
11.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 234
11.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 236
11.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 238
11.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 240
11.6.1. Komut Kullanım Tekniği ------------------------------------------------------------ 243
11.6.2. Görev Değişim Tekniği ------------------------------------------------------------- 243
11.6.3. Ardışık Eylem Tekniği --------------------------------------------------------------- 243
11.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 244
11.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 244
11.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 245
11.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 245
11.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 246
12. İŞBİRLİKLİ DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
12.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 249
12.2. Dilsel Yaklaşımı ---------------------------------------------------------------------------- 250
12.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 251
12.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 254
12.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 256
12.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 257
12.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 261
12.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 262
12.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 263
12.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 264
12.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 264
13. SESSİZ DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
13.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 267
13.2. Dilsel Yaklaşımı ---------------------------------------------------------------------------- 267
13.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 268
13.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 271
13.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 272
13.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 274
13.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 276
13.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 277
13.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 279
13.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 279
13.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 280
14. DANIŞMANLI DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
14.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 283
14.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 284
14.3. Öğrenim Yaklaşımı ----------------------------------------------------------------------- 285
14.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 288
14.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 289
14.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 292
14.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 293
14.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 294
14.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 296
14.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 296
14.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 297
15. TELKİNLE DİL ÖĞRETİM YÖNTEMİ
15.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 300
15.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 301
15.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 302
15.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 305
15.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 306
15.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 311
15.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 312
15.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 313
15.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 314
15.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 314
15.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 315
16. ÇOKLU ZEKÂ DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
16.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 317
16.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 326
16.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 327
16.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 331
16.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 333
16.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 336
16.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 338
16.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 339
16.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 341
16.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 341
16.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 343
17. SİNİRDİLBİLİMSEL DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
17.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 346
17.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 348
17.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 349
17.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 356
17.5. Öğretim Uygulaması --------------------------------------------------------------------- 357
17.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 364
17.6.1. Öğretim Araçları --------------------------------------------------------------------- 364
17.6.2. Öğretim Ortamı ---------------------------------------------------------------------- 365
17.6.3. Öğretim Teknikleri ------------------------------------------------------------------ 367
17.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 370
17.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 371
17.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 372
17.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 373
17.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 375
18. GÖREVE DAYALI DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
18.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 377
18.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 379
18.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 380
18.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 383
18.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 385
18.5.1. Görev Öncesi İşlemler -------------------------------------------------------------- 387
18.5.2. Görev Döngüsü İşlemleri ---------------------------------------------------------- 388
18.5.3. Dile Odaklanma İşlemleri ---------------------------------------------------------- 389
18.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 390
18.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 392
18.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 394
18.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 395
18.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 396
18.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 397
19. İÇERİK MERKEZLİ DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
19.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 400
19.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 402
19.3. Öğrenme Yaklaşımı ----------------------------------------------------------------------- 404
19.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 406
19.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 407
19.5.1. Konu Odaklı Öğretim Modeli ----------------------------------------------------- 408
19.5.2. Korumalı Dil Öğretim Modeli ---------------------------------------------------- 409
19.5.3. Yardımcılı Dil Öğretim Modeli ---------------------------------------------------- 410
19.5.4. Ders Uygulama Modeli ------------------------------------------------------------- 411
19.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 412
19.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 414
19.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 416
19.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 417
19.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 418
19.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 418
20. SÖZLÜKSEL DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIMI
20.1. Tarihçesi ------------------------------------------------------------------------------------- 421
20.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 423
20.3. Öğretim Yaklaşımı ------------------------------------------------------------------------ 425
20.4. Öğretim Hedefleri ------------------------------------------------------------------------- 429
20.5. Öğretim Uygulamaları ------------------------------------------------------------------- 430
20.6. Öğretim Araç ve Teknikleri ------------------------------------------------------------- 435
20.7. Öğrenci Görevleri ------------------------------------------------------------------------- 438
20.8. Öğretmen Görevleri ---------------------------------------------------------------------- 438
20.9. Üstünlükleri -------------------------------------------------------------------------------- 439
20.10. Eleştirileri ---------------------------------------------------------------------------------- 440
20.11. Değerlendirme --------------------------------------------------------------------------- 440
Genel Kaynaklar ---------------------------------------------------------------------------------- 442
Sunuş
KüreselleĢen dünyada artan yoğun iliĢkiler, yabancı dil öğrenim ve öğ-retimini hem eğitimde hem de günlük hayatta öncelikli hedefler arasına koymuĢtur. Birey insanlığın ortak sorunlarını paylaĢma, bu sorunların çö-zümüne katkıda bulunma veya en azından duyarsız kalmamak zorundadır. Bireyin evrenselleĢmesi anlamına gelen teknolojik ve ekonomik bütünlük, meleke düzeyinde iyi bir yabancı dilbilgisine sahip olmayı kaçınılmaz hale getirmiĢtir. Artık birçok insan için yabancı dil öğrenme olağanüstü bir dona-nım değil, sıradan bir ihtiyaçtır. GeliĢmelerin etkisinin yoğunlaĢtığı alanlar-dan biri olan yabancı dil öğretimi de hızla yeni kavram ve yaklaĢımlar geliĢ-tirip değiĢime uyum sağlayarak öğretimde önceliklerini belirlemiĢtir.
Uluslararası eğitim, endüstri, ekonomi ve yönetim alanındaki iĢbirliği-nin geliĢmesi ve buna bağlı olarak serbest dolaĢımın artması, meslekî ve özel maksatlı yerleĢim fırsatlarının doğması, yabancı dil bilmeyi toplumsal bir zorunluluk haline getirdi. Dilleri ve kültürleri farklı insanların bir arada yaĢama zorunluluğundan dolayı yabancı dil öğrenim ve öğretimi, devletler düzeyinde ele alınarak desteklenme gereği ortaya çıktı. Özellikle kültürel çeĢitlilik olan toplumlarda sağlıklı iliĢkilerin toplumsal huzura önemli katkı-ları dikkate alınarak geçerli dili öğrenme, değerlerin eĢdeğer paylaĢımı ve bir arada yaĢama prensiplerini, farklılıklara karĢı anlayıĢlı olabilme, karĢıt-lıklara hoĢgörülü olabilme aracıdır. Ortak değerlerin paylaĢımını sağlayan dil, önyargıları önleyebilir, toplumlar arası saygı, sevgi ve huzurun geliĢimi-ne katkı sağlar.
“Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı, Sistematik Yabancı Dil Öğre-tim Yöntemleri” kitabı, çok yönlü bir olgu olan yabancı dil öğretimini ilgili tüm birey ve araçlar açısından ele alır. Çünkü hedeflerin gerçekleĢebilmesi için pek çok birey ve aracın ortak katılım ve kullanımı gerekir. Öğrencilerin hedef dili öğrenmeleri ve iletiĢimde doğru kullanabilmeleri için eğitimciler pek çok etkeni aynı anda dikkate almak zorundadırlar. Öncellikle öğretimi biçimlendiren öğretmenlerin kiĢisel mesleki bilgi ve birikimleri tam, okulla-rın; çağdaĢ teknik araçlarla donanımlı kültür ortamları, idarecilerin; yabancı dil eğitiminde sağlıklı tutumlar geliĢtirmiĢ deneyimli, katılım ve giriĢimci ruhlu kimseler olması, öğrencilerin de; zihinsel ve duygusal yeterliliklerini keĢfetmiĢ geliĢtirmeye istekli ve öğrenmeye hazırlıklı olmaları gerekir. Bun-lar gibi sağlıklı öğretimin tüm bileĢenleri birlikte ve dikkatle bütünleĢtiril-
meden baĢarılı bir yabancı dil öğretiminden bahsedilmesi oldukça zordur. Yabancı dil öğrenim ve öğretiminde baĢarı için yöntemin bir gerçekliği ve merkezi rolü olduğundan diğer birleĢenlerle birlikte yöntem odaklı çözüm yollara bulunmaya çalıĢılmıĢtır.
Bu bağlamda yabancı dil öğretim iĢlemlerini örgütleyen öğretmenler, yalın yabancı dilbilgisini öğrencilere aktaran kimseler olmanın çok ötesinde okul, sınıfın fiziki donanımı, her türlü araç ve uygulanan yönteme uygun dü-zenlemelerden sorumlu bir organizatördür. Yabancı dil öğretim programının düzenlenmesi ve yürütülmesi sadece öğrenci bilgilenmesini etkilemekle sı-nırlı kalmaz, bunların çok daha ötesinde duygusal sağlığını etkileyen bir un-sur haline gelebilir. Bir yandan yabancı dil öğretmeninin görev alanının kap-samını kesin sınırlarla belirlemek mümkün olmazken diğer yandan da her an değiĢebilmesi nedeniyle sağlıklı ve verimli bir öğrenim ortamının hem dü-zenleyeni hem de uygulayanı olması her iĢleminin yöntemsel esaslara uygun olmasını zorunlu kılmaktadır.
ÇağdaĢ yabancı dil öğretiminde yöntem, öğrenim ve öğretim hedefleri-nin gerçekleĢmesinde en önemli görevi yüklenen bir araçtır. Öyle ki öğret-men en geçerli bilgi ve becerilerle donanmıĢ olsa da, birikim aktarım yolu olan yöntem bilgisi yetersiz olduğunda hiçbir Ģekilde baĢarılı bir öğretim yapması beklenemez. Çünkü yöntem, öğretmen ile öğrenci arasında en açık ve en doğru öğretim-öğrenim iliĢkilerini düzenleyen tek kanal olarak olağa-nüstü bir iĢlev yüklenir. Yöntemin sağlıklı iĢlemesiyle bir yandan öğrenime hazır olmayan öğrenci öğrenmeye hazırlanır, diğer yandan da öğretmen tec-rübe, bilgi ve birikimi aktarıma uygun hale getirilerek hedef düzeyde öğre-nim gerçekleĢtirilir. Öğrenime hazırlama ve sistemli aktarım noktasında dev-reye giren yöntemler hem öğretmenin nasıl öğreteceğini düzenler hem de öğrenciye de nasıl öğreneceğini öğreterek öğrenmeye hazırlar.
ÇağdaĢ yabancı dil öğretimi; “başarısızlık yoktur, yöntemsizlik vardır” ilkesi etrafında örgütlenir. Bunun için öncelikli olarak hedefe en uygun yön-tem belirlenir ve hedefi uygulayacak olan öğretmen yetiĢtirilerek öğrenciyi hazırlaması sağlanır. Gerekli tüm ön hazırlıkları yapılarak temel ilkeler be-lirlenen, uygulama sonuçları sürekli değerlendirilen, gerekli düzenlemeleri sürekli gözden geçirilene, verimlilik ve geçerliliği her zaman test edilen bir yabancı dil öğretiminin baĢarılı olmaması mümkün değildir. Yöntemli öğre-tim biliĢsel, davranıĢsal ve bilinçdıĢı edinim sürecini harekete geçirerek öğ-renim ve edinimde kalıcılık sağlar. Bu nitelikler hem öğrenciyi öğrenmeye istekli ve azimli hem de öğretmeni öğretmeye meraklı, araĢtırmacı ve baĢarı-lı yapar. Eğitimde doğru yöntem, hem öğrenciyi hem de öğretmeni; “yaptım,
ama olmadı”, güvensizlik yargısı yerine; “yaptım, olmadı, o halde başka bir yöntem denemeliyim” arayıĢıyla daha heyecanlı çabalarını sürdürmelerine teĢvik eder.
ÇağdaĢ yabancı dil öğretmeni, tüm yabancı dil öğretim yöntemlerine hâkim olur ve “bu öğrenci öğrenemez veya bu sınıf adam olmaz” benzeri yargılar yerine, engelleri aĢmanın mutlaka bir yolu olacağını kabul eder ve onu bulmaya çalıĢır. Her öğrencinin uyarıcıları algılama, zihinsel Ģemaları oluĢturma süzgeçten geçirip, yorumlamasının farklı olduğunu bilir. Bilgi edinimi ve deneyimler yoluyla edinilen zihinsel Ģemalar, bireyin eğitim sü-recini olumlu veya olumsuz yönde etkiler. Öğrenim öncesinde hedef dilin öğrenimine karĢı travma derecesinde olumsuz etkilenen öğrencinin zihinsel Ģeması, yöntemi uygulama eğitimi almıĢ baĢarılı bir öğretmen tarafından ter-sine çevrilebilir. Çünkü yöntem pratisyenliği eğitimi almıĢ bir öğretmen öğ-rencinin zihinsel Ģemalarını oluĢturacak olan hedef dili bilir, kullanır, usta-lıkla öğrencinin bilgiyi öğrenmesine destek olur ve öğrencinin dili öğrenme-si için en iyi Ģartları oluĢturur.
ÇağdaĢ yabancı dil öğretmeni, dil öğrenimi için sadece ne yapması ge-rekenleri söylemez, nasıl yapılacağını gösterir ve öğrenciye öğrenirken nasıl zevk alındığını da tattırır. Bunun için yöntem pratisyeni öğretmen, süreç odaklı çalıĢır, öğrenciyi sadece baĢarıya ulaĢmaya değil, aynı zamanda baĢa-rısızlığı da yenmeye hazırlar ve ona her durumda baĢarmasını öğreterek güç-lü bir kiĢilik kazandırır. Öğrenci, neyi nasıl ve neden yapacağını bilirse ça-lıĢmakla yorulmayan bir istekle çalıĢır, karĢılaĢtığı engeller karĢısında asla ümitsizliğe düĢmez. Bunu sağlamak için öğretmen, yabancı dil öğretim yön-temlerini anlatarak öğretme yerine uygulama ve daha çok iletiĢime hazırla-yarak öğretmelidir.
“Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı, Sistematik Yabancı Dil Öğre-tim Yaklaşım ve Yöntemleri” kitabı hem öğretmenin hem de öğrencinin izle-yeceği yolu gösteren, öğrenim ve öğretim sorumluluk farkındalığı kazan-dırma ve bilinçli bir öğretim-öğrenim kılavuzu olacak nitelikte hazırlanmıĢ-tır. Kitabın birinci bölümünde Uygulamalı Dilbilime giriĢ niteliğinde genel bilgiler verilmiĢtir. Ġkinci bölümünde ise yöntem niteliği kazanmıĢ veya ka-zanma yolunda olan yirmi yöntem farklı yönleriyle sistematik olarak ince-lenmiĢtir. Daha çok yabancı dil öğrenen-öğreten el kitabı özelliğinden dolayı okuyucuyu konudan koparan kaynak gösterimi, sadece doğrudan alıntı yapı-lan yerlerle sınırlı tutularak her yöntemle ilgili kapsamlı baĢvuru kaynakları, kitabın sonuna eklenmiĢtir.
Her aĢamasında emeği geçen herkese tek tek yürekten teĢekkür eder ve her yabancı dil öğrenme ve öğretme gönüllüsü okuyucularımın arzusunu gerçekleĢtirmesine en hayati katkılar sağlamasını içtenlikle dilerim.
Doç. Dr. Candemir DOĞAN
Adıyaman Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Yabancı Diller Eğitimi Bölümü Öğretim Üyesi
Kayıtlar
