Prof.
Dr. Candemir DOĞAN
Bir
sanat olarak gördüğü ve çok sevdiği öğretmenliğe 1980 yıllında başladı, 1991
yılında “Muhammed Abdulhalim Abdullah’ta Kısa Hikâyecilik” yüksek lisans teziyle
Arapça öğretimine yöneldi. Ürdün, Tunus, Mısır, Suriye ve Suudi Arabistan
üniversitelerinin yabancılara Arapça öğretim enstitülerinde araştırmalar yaptı.
1996’da Türkiye’de ilk “Arapça Öğretim Metodolojisi” doktoru, 2011’de ilk “Arap Dili Eğitimi” doçenti
ve 2016’da profesör oldu.
Anadolu’nun
batısından doğusuna çeşitli illerinde görev yaptı ve Bakan adına teşekkür
belgesiyle ödüllendirildi. MEB, Ankara Devlet Memurları Yabancı Diller Eğitim
Merkezi Arapça Öğretmeni ve Öğretmen Eğitmeni olarak seçkin pek çok Arapça
öğretmeni yetiştirdi. Dicle Üniversitesi Fen Edebiyat ve Edebiyat Fakülteleri,
Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde çalıştı, Adıyaman Üniversitesi Eğitim
Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü Arap Dili Eğitimi Anabilim Dalını kurdu,
İslami İlimler Fakültesi kurulum ve yönetiminde bulundu. Misafir öğretim üyesi
olarak Mısır, Ayn Şhams, Ezher ve Hilvan Üniversitelerinde dersler verdi.
Akademik Performans Başarı ödülü aldı. Halen kurduğu İstanbul Aydın
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü Arap Dili Eğitimi
Anabilim Dalı Başkanıdır.
.ARAPÇA
ÖĞRETİM KİTAPLARI
1. Arapça
Terkip Sistemi ve Karşıtsal Çözümlemesi
2. Avâmil
ve Karşıtsal
Çözümlemesi
3.
Arapça Fiil
Cümlesini Tamlayanlar ve Karşıtsal
Çözümlemesi
4. Arapça
İsim Cümlesi ve Karşıtsal Çözümlemesi
5.
Arapça İsim Cümlesini Yeniden Yapılandıran Amiller
6.
Arapça İsim-Sıfat Tamlamaları ve İsim Cümlesi Kurulumu
7.
Karşılaştırmalı Arapça -Türkçe Bağlaçlar
8.
Sistematik Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri
9.
Arapça Öğrenim ve Öğretim Kılavuzu
10.
Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretim Metot ve Teknikleri
11.
Modern Usullerle Arapça - Orta 1. Sınıf için Talim Terbiye Kurulu Onaylı Ders
Kitabı (Doğan, vd.)
12.
Modern Usullerle Arapça - Orta 2. Sınıf için Talim Terbiye Kurulu Onaylı Ders
Kitabı (Doğan, vd.)
13.
Modern Usullerle Arapça - Orta 3. Sınıf için Talim Terbiye Kurulu Onaylı Ders
Kitabı (Doğan, vd.)
14.
Modern Usullerle Arapça - Lise 1. Sınıf için Talim Terbiye Kurulu Onaylı Ders
Kitabı (Doğan, vd.)
DİĞER BİLİMSEL KİTAPLARI
1.
Ailede İletişim Sanatı
2.
Ailede Mutluluk Sanatı
3.
Aile Yönetim Sanatı
4.
Anadolu Sahabisi Hz. Safvân b. Muattal (RA)
5.
Kur'an-ı Kerim Dersleri 5 (Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulları)
6. Konuşmak
Lazım (Doğan, vd.)
7. İnsanlar
Konuşa Konuşa (Doğan, vd.)
Bunların
dışında pek çok ulusal ve uluslararası bilimsel hakemli dergilerde makaleleri
yayımlandı, sempozyumlarda bildiriler sundu, editörlük ve hakemlik gibi
bilimsel etkinliklere katıldı.
İçindekiler
1.
TAKDİM
Tarihte Türklerin İslâmiyet’i kabulüyle
başlayan Arapça öğrenme ihtiyacı hep artarak
günümüze kadar süregelmiştir. Artan öğrenme ihtiyacına paralel olarak istek de artarak
devam etmiştir.
Ancak bazen ihtiyacın gerisinde kalan öğretim biçemi ile onun çok önüne geçen öğrenim
isteği, birbirini izleyen dağlar-vadiler misali inişli-çıkışlı
başarılı-başarısız değişmeceli
yüzyılları oluşturmuştur. Öğrenimin yükselişi, çağını aşan ileri öğretim yöntemlerinin
geliştirilmesiyle başarılmıştır. Başarı hamleleri kesilince ihtiyaçlar karşılamaz
olmuş, duraksamalar başlamış ve öğretim çağın gerisine doğru kaymaya
başlamıştır.
Hayatın her alanında çağı aşarak geleceği
kendi çağının şartlarında inşa edecek eğitimli
gençler yetiştirmeyi hedefleyen üniversitemiz, Arapça öğrenim ve öğretiminde de
tarihten
gelen sorumluluğunu yüklenerek sistematik bir yaklaşımla Arapçanın yeniden yükselişini
inşa etmeye hazırlama gayretindedir. Bu gayretin bir parçası olan elinizdeki Arapça
nahiv öğretim seti ve onu izleyecek olan diğer öğretim setleriyle yeniden
Arapça öğrenim-öğretim
hamlesini yaparak Arapçayı olması gereken yere yükseltme çabasındadır.
Arapça öğrenim başarısı, öğrencinin öğrenme
niyetinde oluş isteğinin derecesiyle çok
güçlü bağlarla bağlıdır. Elbette daha güçlü istek ve niyette oluşla hem daha
çok şeyler öğrenilir
hem de öğrenilenler kalıcılaşarak edinilir. Ancak öğrenilen bilgilerin oransal
artışıyla birlikte edinimde
işlevsel değeri olan ve iletişimsel değeri olan doğru dilsel bilgilerin
öğrenilmesine daha çok dikkat edilmesi
gerekir. İşte elinizdeki kitap, hem sizleri edinimi gereken temel bilgilerle donatacak
hem de asıl Arapça öğrenme hedefi olan iletişim kurma becerinizi geliştirerek öğrenmeyi
anlamlı ve de maksadına uygun şekle getirecek yöntem, görsel teknikler
uygulanarak tasarlanmıştır.
Çağdaş metodik ve teknik özelliklerinden
dolayı “Sistematik Uygulamalı-Alıştırmalı Arapça
Fiil Cümlesi ve Karşıtsal Çözümlemesi” kitabı klasik bir nahiv öğretim
kitabı değildir.
Nahiv konularını içermesine rağmen sıradanlığın çok daha ötelerine taşarak öğretimi,
dilin omurgasını oluşturan dilbilgisi kuralları etrafında iletişimsel işlevli uygulamalarla
etle kemik misali bir gergef gibi örerek kaynaştıran, bilinçaltı fonksiyonel
dil edinim
teknikleriyle bütünsel bir yaklaşımla tam özümseterek öğrenmeyi odağına alan
bir öğrenim-edinim
kitabıdır.
Artık her Arapça öğrenenin güzel fasih
Kuranıkerim Arapçasını “Aydın Arapça Seti” ile daha kolay öğrenerek daha
berrak ve akıcı konuşacağının mutluluğunu şimdiden yaşıyorum.
Arapça öğrenme arzusunda olan herkese en
üstün başarı dileklerimle...
Dr. Mustafa AYDIN
İstanbul Aydın Üniversitesi
Mütevelli Heyet Başkanı
2.
ÖNSÖZ
Arapça öğreniminde erişilemez sanılan başarının
sırrı, hep temel kuralların basit ayrıntılarla birlikte sistematik sunumunda
saklıdır. Başarı da; hep gelişim içinde olan, asla pasif kalmayan, saklı gücü keşfederek
sürekli melekeleri geliştiren ve her zaman tüm gücünü kullananların hakkıdır. Arapça
öğrenme; zihnin kılcal ağlarını parça-bütün bağlarıyla ören bilgileri çok nazik
ve hassas bütünler ölçülerle işleyen bilinçaltı sistemin edinimidir. Bu sistem;
“bir mıh,
bir nalı, bir nal, bir atı, bir at, bir komutanı, bir komutan bir orduyu, bir
ordu da bir ülkeyi kurtarır” ilişkisi içinde bütünler çalışırsa öğrenme hem
zevkli hem de başarılı olur.
Öğrenme; dış dünyadan gelen bilgilere karşı iç
dünyada oluşan sert direncin, gayret ve zorlamalarla aşılması işlemidir. Bunun
için zorlamayan öğrenme, yoğun ve baskın bir değişim süreci başlatamadığı için gerçek
öğrenme sayılmaz. Kabiliyetlerin kapasitesini zorlama; hayatın gidişatını değiştirir,
sıradan şeyleri sıra dışı altın fırsatlara çevirir, mümkünü kolayca başarma, imkânsıza
da meydan okuma azmi kazandırır.
Arapça öğrenme kesintisiz bir süreçtir, sürdürülürse
bilgiler beceriye dönüşerek edinilir. Sürekli yenilenerek geliştirilen bilgi, üretime
geçer, yeni bileşimler oluşturur ve öğrenenin kendini keşfederek gelişimini
sağlar. Kendini keşfeden bilgi öğrenmenin bir adım ötesine geçer, ilmin
lezzetini ruhunun derinliklerinde
hisseder, özümsenen bilgiler başarıyı, başarı da başarıyı davet eder ve öğrenme
çığ hareketi kanunuyla büyür.
Başarı; hataların rahat ve özgüvenle öğrenmeye
dönüşümünde saklıdır. Hayatta ibret ve direnç geliştiren başarısız denemelere de
gerek vardır. Edison; her başarısız deneyim, ampulün öyle olmayacağını öğretti,
der. Arapça öğreniminde de yanlışlar başarmanın olmazsa olmazıdır. Ancak; yüreği
yıldırmadan dizler üzerinde
direnebilme düzeyinde kalırsa doğruyu bulma tecrübesine ve başarıya dönüşür.
Başarı odaklı en son bilimsel yaklaşım,
yöntem ve tekniklerle hazırlanan bu kitap; Arapçayı kendi doğası ve sistematiği
içinde öğretir, öğrenme motivesini yükseltir, yalın bilgileri tecrübelerle beceriye
dönüştürür. Bilgileri uygulamalarla özümsetir, başarı odaklı ve sürekli artan
gelişimle Arapçayı edindirir. Artan başarı öğrenme isteğini, artan istek daha
çok öğrenmeyi tetikleyerek bilgiler zengin ve kalıcı hale gelir.
“Sistematik Uygulamalı-Alıştırmalı
Arapça Fiil
Cümlesi ve Karşıtsal
Çözümlemesi” cümle sistemini karşıtsal tahlililerle öğretir. Eşdeğer
aktarım yöntemiyle cümle kurulum iskeletini çözümleyerek kavratır. Arapçanın olmazsa
olmazı olan temel; okuma, anlama, yazma ve konuşma becerilerini bütünler tekniklerle
iletişimsel edindirir. Anadil ile hedef dil arasında denk aktarımlı, özgün gramatik
yapı bilgisini pragmatik kullanımla bütünler. Kelimeyi cümlede, cümleyi anlamsal
kontekstinde çözümleyerek dilin iletişimsel edinimini yapı-anlam düzleminde kazandırır.
Cümle ögelerinin işlevsel görevlerini zihinsel beceri edinim kurallarına en uygun
yapılar içinde hazmettirir.
Cümlenin ana yapısını alt birimleriyle, anlamsal
anlamını da yapısal sistemiyle özdeşleştirir. Mantıksal dizim ile anlamsal
anlamın daha başarılı edinimi için cümlenin Arapça-Türkçe analizini yaparak diller
arası kelime ve anlam aktarımını eşleştirir. Tüm çağdaş yabancı dil öğretim
yaklaşım, yöntem ve tekniklerini yerinde ve bilinçli kullanarak öğrenciyi Arapçayı
sorunsuz ve başarıyla edinim hedefine ulaştırır.
Mevlâ’dan Arapça öğrenen ve öğreten gönül
erlerinin başarısını niyaz eder, tüm emeği geçenlere özellikle; Em. Kd. Alb.
Nevzat Salih GÜVEN, Yrd.
Doç. Dr. Ramazan AYYUB ve Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZZAVİ’ye çok teşekkür ederim.
Prof.
Dr. Candemir DOĞAN
3.
FİİL CÜMLESİ
1. Giriş
Cümle; iletişim nitelikli duygu, düşünce, durum ve olaylar
gibi her tür iletiyi bütünler bir dizge içinde ifade eden, her dilin temel
birimidir. Dilsel iletişimde tüm iletiler cümle veya cümle bağlantılarından oluşan
dil birimlerine yüklenerek iletilir. Genelde her dilde iletişim için cümle
ögeleri dizimi, yüklemin cinsine göre fiil ya da isim cümlesi türlerinin
birinde şekillendiğinden her dilde iki farklı temel cümle sisteminin
varlığından söz edilebilir.
Her dilde cümleler eksiksiz bir anlamı iletmek için
yapı-anlam eşleşimi oluşan bütünler bir yapıda dizilir. Eylem odaklı biçimlenen
fiil cümlesinin yüklemi, şahıs ve kip eki alan çekimli bir fiil olur. Her
farklı anlam için farklı yapıda bir fiil cümlesi kurulabilir. Cümlenin yüklemi,
yargı anlamı ifade edebilmek için haber ve dilek kipli bir fiil olabilir. Cümle
bazen bir yargıyı haber verilebilir bazen bir anlamı soruyla bildirebilir bazen
de bir duyguyu iletebilir.
Türkçede fiil cümlesinin ögeleri kendi kurallarına göre dizilir.
Cümle sonunda yüklemi bulunan, kurallı fiil cümlesidir. Yüklemi sonunda olmayan
cümle, devrik dizimli cümledir. Arapçada ise fiil cümlesi yüklem ile başlar. Cümlede
yüklemin öncelik yeri değişir ve cümlede öncelik isimle başlama şekline
dönüşürse cümle de isim cümlesi olur.
Türkçe ile Arapça, fiil cümlesinin yüklemi geçişli bir fiil
olduğunda cümlenin bütün ögeleri cümlede bulunması ve yüklem geçişsiz olduğunda
cümlede nesneye gerek duyulmaması özellikleri benzeşir.
Cümlenin tam anlamlı ve doğru bir yapıda kurulumu için şu
genel özellikleri tümüyle taşıması gerekir:
1. Cümle; dilbilgisi kurallarına uygun, doğru dizimli,
özenle sıralı, zorlama ve yapaylık hissi uyandırmayan bir yapıda kurulmalıdır.
2. Cümle; ilettiği anlamı açık ve anlaşılan, yapısıyla anlamı
eşleşen, tam uyumlu olan ve karmaşık anlatımdan uzak bir dizimde olmalıdır.
3. Cümlenin ayrıntı anlam ifade eden ögeleri ana yapıya doğrudan
bağlanmalı ve anlama etkin katılımlı bir dizimde olmalıdır.
4. Cümlenin yapısal kurulumu ile ifade ettiği genel anlamın
kullanıldığı kontekste uygun ve pragmatik uygulamalara göre tasarlanmış olması
gerekir.
5. Cümlede anlatılan fikrin düzenli sunumu için anlamı ifade
eden en uygun ve özenli kelimelerin seçimi ve aralarında güçlü bir bağlantıyla
bağlanmış olması gerekir.
Bu beş özelliği taşıyan tam anlam-yapı uyumlu bir fiil
cümlesinin ögeler arası bağlantı sisteminin öğretimsel çözümlemesi şu genel
esaslara uygun olarak yapılır.
i.
1.1. Arapça-Türkçe Anlamlı
Cümle
Anlamlı cümle (الجُمْلَةُ
المُفِيدَةُ); bir düşünce, duygu, oluş veya istekle ilgili yargı ya da
durumu hem yapı hem de anlam olarak tam ve bağlamına uygun anlatan söz
dizisidir. Anlamsız cümle (الجُمْلَةُ غَيْرُ المُفِيدَةِ);
yapı veya anlamdaki bir eksiklikten dolayı anlamı tam ifade edemeyen cümledir.
ظَهَرَ هِلَالُ رَمَضَانَ.
|
Ramazan hilali göründü.
|
شَمَّتْ فَاطِمَةُ وَرْدَةً.
|
Fatma bir gülü kokladı.
|
يَعِيشُ السَمَكُ فِي البَحْرِ.
|
Balık denizin içinde yaşar.
|
Anlamlı ve kurallı fiil cümlesi; bir yüklem ve onunla
bağlantılı öğelerin önem sırasına göre sıralandığı ve en önemli öğenin
yüklemden önce bulunduğu eylem anlamlı cümledir. Bir fiil cümlesi bazen tek kelime
yapılı olabileceği gibi birbirine yapısal bağlarla bağlı birkaç ögeden de oluşabilir.
يَكْثُرُ النَخِيلُ فِي البُسْتَانِ.
|
Hurma, bahçelerde çok olur.
|
اِفْعَلْ الخَيْرَ تَجِدْهُ أَمَامَكَ.
|
İyilik yaparsan önünde bulursun.
|
تَقُومُ الأُمُّهَاتُ بِتَحْضِيرِ الكَعْكِ.
|
Anneler çörek hazırlığı yapıyorlar.
|
• Arapça-Türkçe anlamlı cümle; dilin tabiatında olan en az
çabayla en çok şeyleri üretme kuralı gereğince yapı-anlam ünitesinin ekonomik
oluşumu için ne kelime ve anlamda israf ne de cimriliği olmayan, ihtiyacı tam
tamına karşılayan cümledir.
يَلْعَبُ الغِلْمَانُ بِالكُرَةِ.
|
Oğlanlar topla oynuyorlar.
|
تُبْحِرُ السُّفُنُ في البِحَارِ.
|
Gemiler denizlerde yüzüyorlar.
|
يَشْتَدُّ البَرْدُ فَوْقَ الجِبَالِ.
|
Dağların tepesinde soğuk
şiddetlenir.
|
• Anlamlı cümle; düşünceyi ifade eden dili ve dilin görüşü
ifade etme isteğiyle harekete geçen düşüncenin pragmatik yerindeliğine uygun ihtiyacın
ne fazlası ne de eksiği olmayan yapı-anlam düzleminde tam ve apaçık ifade eden cümledir.
تُصْنَعُ الأَحْذِيَةُ مِنْ الجِلْدِ.
|
Ayakkabılar deriden yapılır.
|
يَتَسَاقَطُ الثَّمَرُ عَلَى الأَرْضِ.
|
Meyveler yere peş peşe dökülüyor.
|
اِغْسِلْ يَدَيْكَ قَبْلَ الأَكْلِ وَبَعْدَهُ.
|
Yemekten önce ve sonra ellerini yıka.
|
ii.
1.2. Arapça-Türkçe Öge
Eklemleme Sistemi
Arapça fiil cümlesi; eylem anlamı taşıyan bir fiil, fiil
işlevli bir fiilimsi veya fiil işlevli bir kelime grubunun yüklem görevi
yüklenmesiyle kurulan cümle türüdür.
قَالَ الرَّسُولُ ﷺ.
|
Peygamber (sav) buyurdu.
|
يَقُولُ الرَّسُولُ ﷺ.
|
Peygamber (sav) buyuruyor.
|
﴿ قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ ﴾الإخلاص/1
|
Sen o, Allah'tır, bir tek başınadır, de.
|
• Arapçada fiil cümlesinin ana unsuru; eylem anlamlı fiil ile
isim soylu faildir. Türkçe fiil cümlesinde de aynı ögeler bulunur ve sadece
ögelerin dizimdeki yerleri farklı olur.
يَقْرَأُ الأُسْتَاذُ الكِتَابَ.
|
Öğretmen kitabı okuyor.
|
يَدْخُلُ الطَّالِبُ الصَّفَّ.
|
Öğrenci sınıfına giriyor.
|
فَحَصَتْ الطَبِيبَةُ المُرْضِعَةَ.
|
Doktor sütanneyi muayene etti.
|
• Arapça-Türkçe fiil cümlesin ana ögelerinin ad ve işlev eşleşimi tabloda gösterildiği
gibidir.
Kayıtlar
