SİSTEMATİK UYGULAMALI - ALIŞTIRMALI
ARAPÇA
İSİM CÜMLESİ
VE
KARŞITSAL ÇÖZÜMLEMESİ
Doç. Dr. Candemir DOĞAN
İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Arap Dili Eğitimi Anabilim Dalı
4
İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ...................................................................................................................... 14
BÖLÜM I
İSİM CÜMLESİ
GİRİŞ......................................................................................................................... 18
1. TÜRKÇE İSİM CÜMLESİ ÇÖZÜMLEMESİ ............................................................................ 19
2. ARAPÇA İSİM CÜMLESİ ÇÖZÜMLEMESİ ........................................................................... 23
2.1. Arapça İsim Cümlesinin Ögeleri .................................................................... 25
2.2. Müpteda ile Haberin Sayısal Eşleşimi ........................................................... 29
2.3. Müpteda ile Haberin Cinsiyet Eşleşimi ......................................................... 30
2.4. Müpteda ile Haberin Hareke Eşleşimi .......................................................... 31
2.5. Müpteda ile Haberin Mârife-Nekire Karşıtlığı .............................................. 34
Alıştırmalar .............................................................................................. 35
BÖLÜM II
MÜPTEDA
GİRİŞ......................................................................................................................... 39
1. MÜPTEDA TÜRLERİ ............................................................................................... 40
1.1. MÜFRET (TEK GÖVDELİ) İSİM MÜPTEDALAR ................................................................ 42
1.1.1. Özel İsimler Müpteda Olur ........................................................................ 44
1.1.2. Mârife İsimler Müpteda Olur ..................................................................... 44
1.1.3. Mastarlar Müpteda Olur ........................................................................... 45
1.1.4. Zamirler Müpteda Olur .............................................................................. 46
1.1.5. İşaret Zamirleri Müpteda Olur ................................................................... 47
1.1.6. Türemiş Sıfat-İsimler Müpteda Olur .......................................................... 49
1.1.6.1. İsmi Fail Müpteda Olur ................................................................................... 49
1.1.6.2. Mübalağalı İsmi Fail Müpteda Olur ............................................................... 50
1.1.6.3. Sıfatı Müşebbehe Müpteda Olur ................................................................... 51
5
1.1.6.4. İsmi Meful Müpteda Olur .............................................................................. 51
1.1.7. İsmi Tafdiller Müpteda Olur ...................................................................... 52
1.1.8. Soru İsimleri Müpteda Olur ....................................................................... 53
1.1.9. Sayı İsimleri Müpteda Olur ........................................................................ 54
1.1.10. İsmi Mevsûller Müpteda Olur .................................................................. 54
1.2. İSİME İNDİRGENEN MASTARI MÜEVVEL MÜPTEDALAR ................................................... 57
1.2.1. Mastarı Müevvel (أَ نْ +اَ لفِع لْ ) Müpteda Olur ................................................ 58
1.2.2. Mastarı Müevvel ( أَ نْ +ْ اِْ س مهَا +ْ خَْبَ رهَا ) Müpteda Olur ............................. 59
1.3. AKTARIM CÜMLESİ ( ج ملَةْ مَْ حكِي ةْ ) MÜPTEDALAR .......................................................... 60
2. İSİM CÜMLESİNDE MÜPTEDA ÖNCE GELİR ............................................................ 67
2.1. CÜMLEDE SADARETLE ÖNE GEÇENLER ......................................................................... 69
2.1.1. Soru İsmi Müpteda Kelimeler Önce Gelir ................................................... 69
2.1.1.1. Müpteda Olan (مَ نْ ) Soru Edatı Önce Gelir ..................................................... 70
2.1.1.2. Müpteda Olan (مَا ) Soru Edatı Önce Gelir ....................................................... 75
2.1.1.3. Müpteda Olan (مَاذَا ) Soru Edatı Önce Gelir .................................................... 80
2.1.1.4. Müpteda Olan ( أَْ يْ ) Soru Edatı Önce Gelir ...................................................... 84
2.1.1.5. Müpteda Olan (كَ مْ ) Soru Edatı Önce Gelir ...................................................... 87
Alıştırmalar .............................................................................................. 92
2.1.2. Şart İsmi Olan Müpteda Önce Gelir ........................................................... 97
2.1.2.1. Müpteda Olan Şart (مَ نْ )’i Cümle Başında Gelir .............................................. 98
2.1.2.2. Müpteda Olan Şart (مَا )’sı Cümle Başında Gelir ............................................ 100
2.1.2.3. Müpteda Olan Mehmâ (مَ همَا ) Cümle Başında Gelir ...................................... 102
2.1.2.4. Müpteda Olan Eyyu (أَ يْ ) Cümle Başında Gelir ............................................. 103
Alıştırmalar ............................................................................................ 106
2.1.3. Kemi Haberiye Olan Müpteda Cümlede Önce Gelir ................................. 109
2.1.3.1. Kemi Haberiye ( كَ مْ اْلخَبَرِي ةْ ) ........................................................................... 109
Alıştırmalar ............................................................................................ 114
2.1.3.2. Kemi İstifhamiye ( كَْ مْ اْلاِ ستِ فهَامِي ةْ ) .................................................................. 117
2.1.4. Müpteda Olan Taaccüp Mâsı Önce Gelir ................................................. 118
Alıştırmalar ............................................................................................ 120
6
2.2. MÜPTEDA OLDUĞU İÇİN ÖNE GEÇENLER ......................................................... 122
2.2.1. İptida Lâmlı Müpteda Cümlede Önce Gelir ............................................. 123
Alıştırmalar ............................................................................................ 125
2.2.2. Mahsur İsim Olan Müpteda Önce Gelir ................................................... 127
Alıştırmalar ............................................................................................ 129
2.2.3. Müpteda Fâ Bağlaçlı Haberden Önce Gelir ............................................. 131
Alıştırmalar ............................................................................................ 133
2.2.4. Müpteda Aid Zamirli Haberden Önce Gelir ............................................. 134
Alıştırmalar ............................................................................................ 136
2.2.5. Mârife ve Nekre Denkliğinde Müpteda Önce Gelir .................................. 138
Alıştırmalar ............................................................................................ 139
2.2.6. Müpteda Şe’n Zamiri Olursa Önce Gelir .................................................. 140
Alıştırmalar ............................................................................................ 143
2.2.7. Fasıl Zamiri Olan Müpteda Cümlede Önce Gelir ...................................... 144
Alıştırmalar ............................................................................................ 147
3. NEKİRE İSİM MÜPTEDA OLUR ............................................................................. 149
3.1. SADARETİ OLAN NEKİRE İSİMLER MÜPTEDA OLUR ....................................................... 150
3.1.1. Soru İsmini İzleyen Nekire Müpteda Olur ................................................ 150
3.1.2. Genel Olumsuzluğu İzleyen Nekire Müpteda Olur ................................... 151
3.1.3. Şart Edatını İzleyen Nekire İsim Müpteda Olur ........................................ 152
3.1.4. Nekire İsmi Mevsûller Müpteda Olur....................................................... 153
3.1.5. Taaccüp Mâsı Müpteda Olur ................................................................... 154
3.1.6. Nekire Kemi Haberiye Müpteda Olur ...................................................... 155
3.1.7. Lâmı İptidalı Nekire İsim Müpteda Olur .................................................. 156
3.2. MUZAF OLAN NEKİRE İSİM MÜPTEDA OLUR .............................................................. 156
3.2.1. Nekire Muzaf Lâfzî İzafetle Müpteda Olur .............................................. 157
3.2.2. Nekire Muzaf Manevî İzafetle Müpteda Olur .......................................... 158
3.3. TÜREMİŞ NEKİRE İSİMLER MÜPTEDA OLUR ................................................................ 159
3.3.1. Nekire İsim-fiiller Müpteda Olur .............................................................. 160
3.3.2. Nekire İsim (مِ ث لْ )’ye İndirgenebilirse Müpteda Olur ................................ 163
7
3.3.3. Nekire İsim Mensubiyet Anlamlıysa Müpteda Olur ................................. 163
3.3.4. Nekire İsim Sahiplik Anlamlıysa Müpteda Olur ....................................... 164
3.4. NEKİRE İSİM GENEL ANLAMLIYSA MÜPTEDA OLUR ...................................................... 164
3.5. NEKİRE İSİM SIFATLA NİTELENİRSE MÜPTEDA OLUR ..................................................... 165
3.6. NEKİRE İSMİ TASGİR KELİME MÜPTEDA OLUR............................................................. 166
3.7. NEKİRE İSİM ÜSTÜNLÜK ANLAMLIYSA MÜPTEDA OLUR ................................................ 166
3.8. NEKİRE İZÂ FUCÂİYEYİ İZLERSE MÜPTEDA OLUR .......................................................... 168
3.9. NEKİRE RUBBE EDATINI İZLERSE MÜPTEDA OLUR ........................................................ 168
3.10. NEKİRE İSİM HABERİ İZLERSE MÜPTEDA OLUR .......................................................... 169
3.11. NEKİRE İSİM MÂRİFEYE ATFEDİLİRSE MÜPTEDA OLUR ................................................ 170
3.12. NEKİRE İSİM ÇEŞİTLİLİK İFADE EDERSE MÜPTEDA OLUR .............................................. 172
3.13. HAL CÜMLESİ BAŞINDA GELEN NEKİRE MÜPTEDA OLUR ............................................. 173
3.14. NEKİRE İSİM SORUYA CEVAP OLURSA MÜPTEDA OLUR............................................... 174
3.15. NEKİRE İSİM HASR EDATINI İZLERSE MÜPTEDA OLUR ................................................. 174
3.16. OLAĞANÜSTÜ ANLAMLI NEKİRE İSİM MÜPTEDA OLUR ............................................... 175
Alıştırmalar ............................................................................................ 177
4. MÜPTEDA HAZFEDİLEBİLİR ................................................................................. 181
4.1. MÜPTEDANIN HAZFI CAİZ OLUR .............................................................................. 182
4.1.1 Soruya Cevap Olan Müptedanın Hazfı Caizdir .......................................... 182
4.1.2. Aktarım Sözünü İzleyen Müptedanın Hazfı Caizdir .................................. 183
4.1.3. Fâul Cezâyı İzleyen Müptedanın Hazfı Caizdir ......................................... 184
4.1.4. Haberi Sıfat Anlamlı Müptedanın Hazfı Caizdir ....................................... 185
4.1.5. Bel İptidaiyeyi İzleyen Müptedanın Hazfı Caizdir .................................... 185
4.2. MÜPTEDANIN HAZFI VACİP OLUR ( حَذ فْ اْل م بتَدَأِْ و جوباْ ) .............................................. 186
4.2.1. Sıfat Haber Olursa Müptedası Hazf Edilir ................................................ 186
4.2.2. Haberi Övülen-Yerilen Müptedanın Hazfı Vaciptir .................................. 189
4.2.3. Haberi Kaseme Cevap Müptedanın Hazfı Vaciptir .................................. 190
4.2.4. Mastar-Haber Fiili Anlamlıysa Müpteda Hazfedilir ................................. 191
Alıştırmalar ............................................................................................ 194
5. MÜPTEDA BAĞLANTI EDATLARI .......................................................................... 198
8
5.1. AÇIK AİD ZAMİRİ HABERİ MÜPTEDAYA BAĞLAR .......................................................... 199
5.2. MAHZÛF AİD ZAMİRİ HABERİ MÜPTEDAYA BAĞLAR .................................................... 200
ْ5.3. İSMİ İŞARET HABERİ MÜPTEDAYA BAĞLAR ................................................................ 201
5.4. GENEL ANLAM HABERİ MÜPTEDAYA BAĞLAR ............................................................. 202
5.5. EŞANLAM HABERİ MÜPTEDAYA BAĞLAR .................................................................... 202
Alıştırmalar ............................................................................................ 203
6. MÜPTEDA HARFİ CERLE MECRUR OLUR .............................................................. 206
6.1. ZÂİD (مِ نْ ) HARFİ CERRİ MÜPTEDAYI MECRUR YAPAR .................................................. 206
6.2. ZÂİD (بِْ) HARFİ CERRİ MÜPTEDAYI MECRUR YAPAR ................................................... 207
6.3. ZÂİD (ر بْ ) HARFİ CERRİ MÜPTEDAYI MECRUR YAPAR ................................................. 208
MÜPTEDA KONUSU ALIŞTIRMA VE TESTLERİ .......................................................... 210
BÖLÜM III
HABER
GİRİŞ....................................................................................................................... 243
1. HABERİN GENEL ÖZELLİKLERİ .............................................................................. 244
1.1. HABERİN MÜPTEDAYA EKLEMLENMESİ ........................................................... 246
1.1.1. Müfret Yapılı Haber Merfulukla Eklemlenir ............................................. 246
1.1.2. Müfret Haber Cinsiyet Uyumuyla Eklemlenir .......................................... 247
1.1.3. Müfret Yapılı Haber Nicelikle Eklemlenir ................................................. 248
1.1.4. Müfret Yapılı Haber Nekrelikle Eklemlenir .............................................. 248
Alıştırmalar ............................................................................................ 250
2.1. MÜFRET YAPILI HABER VE ÖZELLİKLERİ ............................................................ 255
2.1.1. Camit İsimler Müfret Yapılı Haber Olur ................................................... 256
2.1.2. Türemiş İsimler Müfret Yapılı Haber Olur ................................................ 258
2.1.3. Müştak Haber Amel Eden Açık İsim Olur ................................................. 259
2.1.4. Müştak Haber Gizli Zamirle Müptedaya Bağlanır ................................... 260
2.1.5. Müştak Haber Açık Zamirle Müptedaya Bağlanır ................................... 261
2.2. ŞİBİH CÜMLE YAPILI HABER .............................................................................. 264
2.2.1. Car-mecrur Haber Olur ............................................................................ 266
9
2.2.1.1. Car-Mecrur Zarfı Müstakar Haber Olur ........................................................ 268
2.2.1.2. Car-Mecrur Zarfı Lağv Haber Olur ................................................................ 271
2.2.2. Zarf Cümleciği Haber Olur ....................................................................... 273
2.2.2.1. Mekân Zarf Cümleciği Haber Olur ................................................................ 274
2.2.2.2. Zaman Zarfı Cümleciği Haber Olur ............................................................... 276
2.2.3. Haber Olan Şibih Cümlelerin İrabı ........................................................... 278
2.3. CÜMLE YAPILI HABER VE ÖZELLİKLERİ .............................................................. 281
2.3.1. Haber İsim Cümlesi Olur .......................................................................... 282
2.3.1.1. Zamirler Haber Cümlesini Bağlar .................................................................. 284
2.3.1.2. İsmi İşaretler Haber Cümlesini Bağlar .......................................................... 285
2.3.1.3. Müptedanın Tekrarıyla Haber Cümlesi Bağlanır .......................................... 286
2.3.1.4. Genel Anlamlı Tekrarla Haber Cümlesi Bağlanır........................................... 288
2.3.1.5. Atıf Haber Cümlesini Müptedaya Bağlar ...................................................... 289
2.3.1.6. Cevabı Mahzûf Şart Edatlı Haberle Bağlanır ................................................. 290
2.3.1.7. Eşanlam Haber Cümlesini Bağlar .................................................................. 291
2.3.2. Haber Fiil Cümlesi Yapısında Olabilir ....................................................... 293
Alıştırmalar ............................................................................................ 297
3. HABER SAYISAL OLARAK ÇOK OLABİLİR .............................................................. 302
3.1. HABERLERİN LÂFIZ VE ANLAMLARI AYRI OLABİLİR ........................................................ 304
3.2. HABERLER ANLAM AYNI LAFIZ AYRI OLABİLİR ............................................................. 307
3.3. HABER ÇOK LÂFIZ ÇOK ANLAMLI OLABİLİR ................................................................. 309
3.4. CİNSİ AYRI HABERLER KARIŞIK SIRALANABİLİR ............................................................. 311
Alıştırmalar ............................................................................................ 312
4. HABER MÜPTEDADAN SONRA GELİR .................................................................. 313
4.1. HABER SADARET HAKKI OLAN MÜPTEDADAN SONRA GELİR .......................................... 313
4.1.1. Haber Sadareti Olan Müptedadan Sonra Gelir........................................ 314
4.1.1.1. Haber (مَ نْ ) Soru Müptedasından Sonra Gelir ............................................... 314
4.1.1.2. Haber (مَا ) Soru Müptedasından Sonra Gelir ................................................ 314
4.1.1.3. Haber (مَاذَا ) Soru Müptedasından Sonra Gelir .............................................. 315
4.1.1.4. Haber ( أَْ يْ ) Soru Müptedasından Sonra Gelir ............................................... 315
10
4.1.1.5. Haber (كَ مْ ) Soru Müptedasından Sonra Gelir ................................................ 316
4.1.2. Haber Şart İsmi Müptedadan Sonra Gelir ............................................... 316
4.1.2.1. Haber (مَ نْ ) Şart Müptedasından Sonra Gelir ................................................ 316
4.1.2.2. Haber (مَا ) Şart Müptedasından Sonra Gelir ................................................. 317
4.1.2.3. Haber (مَ همَا ) Şart Müptedasından Sonra Gelir ............................................. 318
4.1.2.4. Haber (أَ يْ ) Şart Müptedasından Sonra Gelir ................................................ 318
4.1.2.5. Haber (أَ ما ) Şart Müptedasından Sonra Gelir ................................................ 319
4.1.3. Haber İsmi Mevsûl Müptedadan Sonra Gelir .......................................... 319
4.1.4. Haber Kemi Haberiye Müptedadan Sonra Gelir ...................................... 320
4.1.5. Haber Mâ Taaccüp Müptedasından Sonra Gelir ..................................... 320
4.1.6. Haber İptidâ Lâmlı Müptedadan Sonra Gelir .......................................... 321
4.2. HABER (ب) HARFİ CERLİ MÜPTEDADAN SONRA GELİR ................................................. 321
4.3. HABER (م ذْ ) VEYA (م نذْ ) MÜPTEDASINDAN SONRA GELİR .............................................. 321
4.4. BAŞINA (فَْ) GELEN HABER MÜPTEDADAN SONRA GELİR ............................................. 322
4.5. MÂRİFE-NEKRELİKTE DENKSE HABER SONRA GELİR ..................................................... 322
4.6. HABER ( أَ لْ اْلت عرِي فْ ) MÂRİFEYSE MÜPTEDADAN SONRA GELİR ..................................... 323
4.7. FİİL CÜMLESİ OLAN HABER MÜPTEDADAN SONRA GELİR .............................................. 323
4.8. HABER MAHSUR (مَ ح صو رْ ) MÜPTEDADAN SONRA GELİR ............................................ 324
4.9. HABER İSTEK KİPLİYSE MÜPTEDADAN SONRA GELİR ..................................................... 324
4.10. HABER EŞANLAMLI MÜPTEDASINDAN SONRA GELİR .................................................. 325
4.11. HABER HÂU TENBÎH’Lİ MÜPTEDADAN SONRA GELİR .................................................. 325
4.12. HABER DUA İFADELİ MÜPTEDADAN SONRA GELİR ..................................................... 326
4.13. ÇOK LAFIZ TEK ANLAMLI HABER SONRA GELİR .......................................................... 326
4.14. HABER ZAMİRİ ŞE’N OLAN MÜPTEDADAN SONRA GELİR ............................................ 326
4.15. ARAYA ZAMİRİ FASL GİRERSE HABER SONRA GELİR.................................................... 327
4.16. HABER MUHATAP ZAMİRİ MÜPTEDADAN SONRA GELİR ............................................. 328
Alıştırmalar ............................................................................................ 329
5. HABER MÜPTEDANIN ÖNÜNE GEÇEBİLİR ............................................................ 332
5.1. HABERİN TAKDİMİ VACİP OLUR ........................................................................ 333
5.1.1. Sadareti Olan Haber Müptedadan Önce Gelir ......................................... 333
11
5.1.2. Şibih Cümle Haber Nekire Müptedadan Önce Gelir................................. 336
5.1.3. Haber Aid Zamirli Müptedadan Önce Gelir ............................................. 337
5.1.4. Haber Olan (م ذْ ) veya (م ن ذْ ) Müptedadan Önce Gelir ................................ 338
5.1.5. Haber Kemi Haberiye Müptedadan Önce Gelir ....................................... 339
5.2.6. Mahsur Olan Haber Müptedadan Önce Gelir .......................................... 339
Alıştırmalar ............................................................................................ 341
5.2. HABERİN TAKDİMİ CAİZ OLUR .......................................................................... 344
5.2.1. Şibih Cümle Olan Haber Öne Geçebilir .................................................... 344
5.2.2. Şibih Cümle Olan Haber Öne Geçebilir .................................................... 345
5.2.3. Soru/Olumsuz Şibih Cümlesi Haber Öne Geçebilir ................................... 345
5.2.4. Cins Anlamlı Müptedanın Haberi Öne Geçebilir ...................................... 346
5.2.5. Övülen/Yerilen İsim Haber Olursa Öne Geçebilir ..................................... 346
Alıştırmalar ............................................................................................ 348
6. HABER CÜMLEDEN ÇIKARILABİLİR ...................................................................... 351
6.1. HABERİN CÜMLEDEN HAZFI VACİP OLUR ......................................................... 352
6.1.1. Kasem Olan Müptedanın Haberinin Hazfı Vaciptir .................................. 352
6.1.2. Levlâ İmtinâiye Sonrası Haberin Hazfı Vaciptir ........................................ 353
6.1.3. Vâvı Maiye Sonrası Haberin Hazfı Vaciptir .............................................. 354
6.1.4. Haber Hal Anlamlı Olursa Hazfı Vacip Olur ............................................. 356
6.1.5. Mutlak Sıfat Anlamlı Cümlede Haber Hazfedilir ...................................... 357
6.1.6. Mastar Müpteda Sonrası Haberin Hazfı Vaciptir .................................... 358
6.1.7. Şartın Cevabına Fâ Gelen Haberin Hazfı Vaciptir .................................... 359
6.2. HABERİN CÜMLEDEN HAZFI CAİZ OLUR ............................................................ 360
6.2.1. Soruya Cevap Cümlesinde Haberin Hazfı Caizdir ..................................... 360
6.2.2. İzâ Fucâiye Sonrası Haberin Hazfı Caizdir ................................................ 361
6.2.3. Matuf Cümle Sonrası Haberin Hazfı Caizdir ............................................ 361
6.2.4. Kasem ve Lâmı İptidâ Olan Haberin Hazfı Caizdir ................................... 362
6.2.5. Özel Oluş İfade Eden Haberin Hazfı Caizdir ............................................. 362
6.2.6. Levlâ İmtinâiyi İzleyen Haberin Hazfı Caizdir ........................................... 363
6.2.7 Atıf Vâvından Sonra Haberin Hazfı Caizdir ............................................... 363
12
6.3. MÜPTEDA İLE HABERİN BİRLİKTE HAZFI ........................................................... 364
6.3.1. Müpteda ile Haber Karineyle Hazfedilebilir ............................................. 364
6.3.2. Müpteda ile Haber Soruya Cevapsa Hazfedilebilir .................................. 365
Alıştırmalar ............................................................................................ 367
8. HABERİN BAŞINA FÂ RABITA GELİR ..................................................................... 371
8.1. FÂ RABITANIN HABERE GELMESİNİN GENEL ŞARTLARI .................................................. 373
8.2. FÂ RABITANIN HABERE GELMESİ VACİP OLUR ............................................................. 375
8.3. FÂ RABITANIN HABERE GELMESİ CAİZ OLUR ............................................................... 375
8.4. FÂ RABITANIN HABERE GELEMEDİĞİ YERLER ............................................................... 381
Alıştırmalar ............................................................................................ 383
9. MÜPTEDA İLE HABERİN ARASI AYRILABİLİR ........................................................ 386
BÖLÜM IV
İSİM CÜMLESİNİ TAMLAYAN ÖGELER
GİRİŞ....................................................................................................................... 388
1. ŞİBİH CÜMLE İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR .............................................................. 389
1.1. CAR-MECRUR İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR .................................................................... 389
1.2. MUZAF OLAN ZARFLAR İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR ........................................................ 390
2. TABİLER İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR ..................................................................... 390
2.1. SIFATLAR İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR ........................................................................... 391
2.2. LÂFZÎ TEKİT İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR ........................................................................ 391
2.3. MANEVÎ TEKİT İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR ................................................................... 392
2.4. BAĞLAÇLI BAĞLANTILAR İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR ....................................................... 393
2.5. BEDEL İSİM CÜMLESİNİ TAMLAR .............................................................................. 394
HABER KONUSU ALIŞTIRMA VE TESTLERİ ............................................................... 396
قائمة مصادر ومراجع العربية ..................................................................................... 445
SUNUŞ
Artık geleneksel Arapça öğretimini gerçekleştirme yerini, yeni yöntem arayışlarına bırakmıştır. Ancak çoğu zaman yöntem arayışları siv-risinekten kaçarken aslanın inine girme gibi bir vahametle bitebilmektedir. Bu tehlikeden kurtuluşu ne anakronize edilmeye çalışılan “klasik” ne de bilimsel dayanaktan yoksun “pratik” denilen yöntem bilimsel dayanaktan yoksun sanal çabalar çözüm üretebilmiştir.
Arapça öğretiminde başarı, yüzyıllardır kendisine mahsus uygula-nagelen sisteminin, günümüz ihtiyaç ve yöntem bilimiyle kaynaşmasında-dır. Kaynaştırma; Arapça öğretim ve öğrenimi planlamada yöntemsizliği, uygulamada usulsüzlük problemlerini çözerek metodolojik bir sisteme çe-virir. Arapça öğretimi; teorik uygulamalı dilbilim verilerinin tüm bileşen-leri, dilsel alan bilgisi, çağdaş ve bütüncül bir yaklaşımla düzenlenir.
Arapça öğretim teori ve uygulamalarını bütünler bir yaklaşımla ha-yata geçiren sistematik taktikler uygulayan öğretmen ve öğrencilere başarı rehberi olma gibi yüce bir göreve tevazu ile talip olan “Arapça İsim Cüm-lesi ve Karşıtsal Çözümlemesi” en zirvede hedefini gerçekleştirmek için şu yöntemsel ilkeleri esas alır:
1. İsim cümlesinin temel kurulum bilgilerini anlaşılır bir üslupla, iletişimsel değerde, uygulamalı ve karşıtsal eşleştirmeyle sunar. Öğre-timde uygulanabilirliği esas alır, kendine mahsus orijinal nahiv formatıyla iletişimsel aktif hafıza oluşumu hedefler.
2. Ana ilke olan anlaşılır olmanın başarılması için bir yandan nah-vin asırlara uzanan köklü geleneğini diğer yandan da çağdaş yöntembilimi zorlu engellere takılmadan kaynaştırır. Gerekirse geleneksel kavramları açıklar, gerekirse aslını koruyarak ana kaynaklara erişim köprüsü kurar. Uygulamalı dilbilim uygulamalarıyla da öğretimi çağdaş zemine oturtur.
3. Geçmişten günümüze Arapçanın teorik dil sistemi olan nahve, dilin sahibi Araplar ile yabancısı olan Türklerin ihtiyaç farklılığını gözetir. Hem anadil yaklaşımlı meleke edinimini hem de yabancı dil yaklaşımlı sistematik iletişimsel ihtiyacı dikkate alır.
4. Basit-ayrıntı, kolay-zor sıralı oluşu, bütünlük içinde çözümlenir. Örnekler dolambaçsız, kural koyucu ve konuyu açıklayıcı bilgilerle kalı-cılık sağlayacak nitelikte sunulur. Konunun anlaşılmasıyla dolaylı ilgisi olan, bilinmesi zorunlu bilgiler “UYARI” olarak verilerek hem yanlış-ek-sik anlama önlenir hem de bütünlük bağlantılı öğretim hedeflenir.
5. İletişimsel Arapça öğretimiyle, öğrenme-motive etkileşim dön-güsünün gücünü etkin kullanır. Arapçanın yaşayan biçimini modelleyerek öğrenme aşkı, daha güçlü öğrenme aşkını, başarı-başarıyı getirir tezini mo-tive aracı yapar.
6. Başarı ayrıntılarda gizlidir, ilkesi gereğince istisnalar, temel ku-rallar bütünlüğü içinde verir. Örnek kaynaklı, tümevarım-tümdengelim de-ğişimli yaklaşımıyla, öğrenimin önünü hep açık tutar, geriye ket vurmayı önler, başarıyı coşkuyla özleterek öğretir.
7. Gereksiz dil tartışmalarına girmez, nahvi bir ilim dalı yapan ilk kaynakları kullanır. Bunları Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi için ha-zırlanan set ve çağdaş kitaplarla bağdaştırır.
8. Anlatımı sade, anlaşılır, orijinal terimleri kullanır, öğrenmeyi kolaylaştıran tablolar, şekiller ve listeler kullanır. Öğretimi problemle uğ-raşmaya dönüştürmeden dolambaçsız öğretime odaklanır, öğrenmeyi en-gelleyen her şeyden şiddetle kaçınır.
9. Nahvi yalın “dilbilgisi kuralları” anlayışında değil, iletişim di-linin ruhu olduğuna inanır ve öğretimi uygulamalı dilbilim verileriyle des-tekler. Nahvi; dilbilimci, uygulamalı dilbilimci, öğretmenlik meslek bilgisi ve sanatı ekseninde ele alması benzerlerinden farkıdır.
“Arapça İsim Cümlesi ve Karşıtsal Çözümlemesi”, mütevazı ça-basının her Arapça öğrenme sevdalısı için yeni ufuklar açacağı ümidiyle, tüm emeği geçenlere en derin takdir ve teşekkürlerimi arz ederim.
Doç. Dr. Candemir DOĞAN
İstanbul Aydın Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Arap Dili Eğitimi Anabilim Dalı
Kayıtlar
