Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı
SİSTEMATİK YABANCI DİL ÖĞRETİM YAKLAŞIM VE YÖNTEMLERİ
İçindekiler
1. Giriş------------------------------------------------------------------------------------------------- 18
2. Dil ve Uygulamalı Dilbilim-------------------------------------------------------------------- 19
3. Dilbilim ve Uygulamalı
Dilbilim------------------------------------------------------------- 20
4. Uygulamalı Dilbilimin
Temelleri------------------------------------------------------------ 23
5. Uygulamalı Dilbilimin Alanı------------------------------------------------------------------ 25
6. Uygulamalı Dilbilimin İşlevi------------------------------------------------------------------ 26
7. Uygulamalı Dilbilimin Konusu--------------------------------------------------------------- 27
8. Uygulamalı Dilbilimin
Temsilcileri---------------------------------------------------------- 28
9. Uygulamalı Dilbilimin
Öğretim Organları----------------------------------------------- 29
9.1. Yabancı Dil Öğretmeni-------------------------------------------------------------------- 29
9.2. Yabancı Dil Öğretmeninin
Donanımı------------------------------------------------- 32
9.4. Yabancı Dil Öğretiminde
Öğrenci------------------------------------------------------ 33
9.5. Yabancı Dil Öğretim Ortamı------------------------------------------------------------ 36
9.6. Yabancı Dil Öğretim Eylemi------------------------------------------------------------- 37
9.7. Yabancı Dil Öğretiminin
Yönetimi----------------------------------------------------- 39
10. Yabancı Dil Öğretim Tarihi----------------------------------------------------------------- 40
11. Yabancı Dil Öğrenim-Öğretim
İlkeleri--------------------------------------------------- 41
11.1. Yabancı Dil Öğretiminin
Doğası------------------------------------------------------ 43
11.2. Yabancı Dil Öğretim
Etkinlikleri------------------------------------------------------ 43
11.3. Yabancı Dil Öğretim
Araçları---------------------------------------------------------- 45
11.4. Yabancı Dil Ölçme ve
Değerlendirme----------------------------------------------- 48
11.5. Yabancı Dil Öğretim
Etkenleri-------------------------------------------------------- 50
11.5.1. Dilbilgisi Öğretim
Özellikleri----------------------------------------------------- 52
11.5.2. Bilinçaltı Dilbilgisi
Kural Gelişimi----------------------------------------------- 53
12. Çağdaş Yabancı Dil Öğretim
Yaklaşımları--------------------------------------------- 54
1. Dilbilgisi-Çeviri Yöntemi
1.1. Tarihçesi----------------------------------------------------------------------------------------- 64
1.2. Dil Yaklaşımı----------------------------------------------------------------------------------- 66
1.3. Öğretim Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------- 68
1.3.1. Dilbilgisi Öğretimini
Gerekli Görenler--------------------------------------------- 70
1.3.2. Dilbilgisi Öğretimini
Gereksiz Görenler------------------------------------------- 72
1.4. Öğretim Hedefleri---------------------------------------------------------------------------- 74
1.5. Öğretim Uygulamaları---------------------------------------------------------------------- 76
1.6. Öğretim Araç ve Teknikleri---------------------------------------------------------------- 78
1.7. Öğrenci Görevleri----------------------------------------------------------------------------- 80
1.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------- 81
1.9. Üstünlükleri------------------------------------------------------------------------------------ 81
1.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------- 82
1.11. Değerlendirme------------------------------------------------------------------------------- 83
2. Doğal Dil Öğretim Yöntemi
2.1. Tarihçesi----------------------------------------------------------------------------------------- 86
2.2. Dil Yaklaşımı----------------------------------------------------------------------------------- 88
2.3. Öğretim Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------- 89
2.3.1. Denetim Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------- 91
2.3.2. Girdi Yaklaşımı--------------------------------------------------------------------------- 92
2.3.3. Duygusal Filtre
Yaklaşımı------------------------------------------------------------- 93
2.4. Öğretim Hedefleri---------------------------------------------------------------------------- 94
2.5. Öğretim Uygulamaları---------------------------------------------------------------------- 96
2.6. Öğretim Araç ve Teknikleri---------------------------------------------------------------- 99
2.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 102
2.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 102
2.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 103
2.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 104
2.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 105
3. İşitsel-Dilsel Öğretim
Yöntemi
3.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 108
3.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 110
3.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 112
3.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 113
3.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 114
3.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 115
3.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 117
3.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 117
3.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 118
3.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 119
3.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 120
4. Durumsal Dil Öğretim
Yaklaşımı
4.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 122
4.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 123
4.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 124
4.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 127
4.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 128
4.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 129
4.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 130
4.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 131
4.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 131
4.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 132
4.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 132
5. İletişimsel Dil Öğretim
Yöntemi
5.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 135
5.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 137
5.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 140
5.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 142
5.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 144
5.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 147
5.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 150
5.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 151
5.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 152
5.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 152
5.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 153
6. Okumalı Dil Öğretim Yöntemi
6.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 156
6.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 157
6.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 157
6.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 159
6.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 160
6.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 162
6.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 163
6.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 164
6.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 165
6.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 165
6.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 165
7. Bilişsel Dil Öğretim Yöntemi
7.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 168
7.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 169
7.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 170
7.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 172
7.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 173
7.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 175
7.6.1. Tümdengelim Tekniği---------------------------------------------------------------- 175
7.6.2. Tümevarım Tekniği------------------------------------------------------------------- 176
7.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 177
7.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 178
7.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 179
7.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 179
7.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 180
8. İşitsel-Görsel Dil Öğretim
Yaklaşımı
8.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 183
8.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 185
8.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 186
8.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 188
8.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 189
8.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 191
8.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 193
8.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 194
8.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 195
8.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 196
8.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 197
9. Seçmeci Dil Öğretim Yöntemi
9.1. Tarihçesi--------------------------------------------------------------------------------------- 200
9.2. Dil Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------------- 201
9.3. Öğretim Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------- 202
9.4. Öğretim Hedefleri-------------------------------------------------------------------------- 203
9.5. Öğretim Uygulamaları-------------------------------------------------------------------- 204
9.6. Öğretim Araç ve Teknikleri-------------------------------------------------------------- 205
9.7. Öğrenci Görevleri--------------------------------------------------------------------------- 206
9.8. Öğretmen Görevleri------------------------------------------------------------------------ 207
9.9. Üstünlükleri---------------------------------------------------------------------------------- 208
9.10. Eleştirileri------------------------------------------------------------------------------------ 208
9.11. Değerlendirme----------------------------------------------------------------------------- 209
10. İşlevsel-Kavramsal Dil
Öğretim Yaklaşımı
10.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 212
10.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 213
10.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 216
10.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 217
10.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 219
10.6. Öğretim Araç ve
Özellikleri------------------------------------------------------------ 222
10.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 226
10.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 226
10.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 227
10.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 228
10.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 229
11. Tüm Fiziksel Tepki Dil
Öğretim Yöntemi
11.2. Dilsel Yaklaşım----------------------------------------------------------------------------- 233
11.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 234
11.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 236
11.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 238
11.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 240
11.6.1. Komut Kullanım Tekniği----------------------------------------------------------- 243
11.6.2. Görev Değişim Tekniği------------------------------------------------------------- 243
11.6.3. Ardışık Eylem Tekniği--------------------------------------------------------------- 243
11.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 244
11.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 244
11.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 245
11.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 245
11.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 246
12. İşbirlikli Dil Öğretim
Yaklaşımı
12.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 249
12.2. Dilsel Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------- 250
12.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 251
12.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 254
12.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 256
12.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 257
12.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 261
12.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 262
12.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 263
12.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 264
12.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 264
13. Sessiz Dil Öğretim Yöntemi
13.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 267
13.2. Dilsel Yaklaşımı---------------------------------------------------------------------------- 267
13.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 268
13.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 271
13.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 272
13.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 274
13.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 276
13.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 277
13.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 279
13.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 279
13.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 280
14. Danışmanlı Dil Öğretim
Yöntemi
14.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 283
14.2.
Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 284
14.3.
Öğrenim Yaklaşımı----------------------------------------------------------------------- 285
14.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 288
14.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 289
14.6. Öğretim Araç ve Teknikleri------------------------------------------------------------- 292
14.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 293
14.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 294
14.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 296
14.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 296
14.11.
Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 297
15. Telkinle Dil Öğretim
Yöntemi
15.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 300
15.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 301
15.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 302
15.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 305
15.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 306
15.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 311
15.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 312
15.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 313
15.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 314
15.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 314
15.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 315
16. Çoklu Zekâ Dil Öğretim
Yaklaşımı
16.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 317
16.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 326
16.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 327
16.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 331
16.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 333
16.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 336
16.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 338
16.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 339
16.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 341
16.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 341
16.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 343
17. Sinirdilbilimsel Dil
Öğretim Yaklaşımı
17.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 346
17.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 348
17.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 349
17.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 356
17.5. Öğretim Uygulaması--------------------------------------------------------------------- 357
17.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 364
17.6.1. Öğretim Araçları--------------------------------------------------------------------- 364
17.6.2. Öğretim Ortamı---------------------------------------------------------------------- 365
17.6.3. Öğretim Teknikleri------------------------------------------------------------------ 367
17.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 370
17.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 371
17.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 372
17.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 373
17.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 375
18. Göreve Dayalı Dil Öğretim
Yaklaşımı
18.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 377
18.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 379
18.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 380
18.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 383
18.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 385
18.5.1. Görev Öncesi İşlemler-------------------------------------------------------------- 387
18.5.2. Görev Döngüsü İşlemleri---------------------------------------------------------- 388
18.5.3. Dile Odaklanma
İşlemleri---------------------------------------------------------- 389
18.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 390
18.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 392
18.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 394
18.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 395
18.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 396
18.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 397
19. İçerik Merkezli Dil Öğretim
Yaklaşımı
19.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 400
19.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 402
19.3. Öğrenme Yaklaşımı----------------------------------------------------------------------- 404
19.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 406
19.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 407
19.5.1. Konu Odaklı Öğretim
Modeli---------------------------------------------------- 408
19.5.2. Korumalı Dil Öğretim Modeli--------------------------------------------------- 409
19.5.3. Yardımcılı Dil Öğretim
Modeli--------------------------------------------------- 410
19.5.4. Ders Uygulama Modeli------------------------------------------------------------ 411
19.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 412
19.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 414
19.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 416
19.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 417
19.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 418
19.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 418
20. Sözlüksel Dil Öğretim
Yaklaşımı
20.1. Tarihçesi------------------------------------------------------------------------------------- 421
20.2. Dil Yaklaşımı-------------------------------------------------------------------------------- 423
20.3. Öğretim Yaklaşımı------------------------------------------------------------------------ 425
20.4. Öğretim Hedefleri------------------------------------------------------------------------- 429
20.5. Öğretim Uygulamaları------------------------------------------------------------------ 430
20.6. Öğretim Araç ve
Teknikleri------------------------------------------------------------- 435
20.7. Öğrenci Görevleri------------------------------------------------------------------------- 438
20.8. Öğretmen Görevleri---------------------------------------------------------------------- 438
20.9. Üstünlükleri-------------------------------------------------------------------------------- 439
20.10. Eleştirileri---------------------------------------------------------------------------------- 440
20.11. Değerlendirme--------------------------------------------------------------------------- 440
Genel Kaynaklar---------------------------------------------------------------------------------- 442
Sunuş
Küreselleşen dünyada artan yoğun ilişkiler, yabancı dil
öğrenim ve öğretimini hem eğitimde hem de günlük hayatta öncelikli hedefler
arasına koymuştur. Birey insanlığın ortak sorunlarını paylaşma, bu sorunların
çözümüne katkıda bulunma veya en azından duyarsız kalmamak zorundadır. Bireyin
evrenselleşmesi anlamına gelen teknolojik ve ekonomik bütünlük, meleke
düzeyinde iyi bir yabancı dilbilgisine sahip olmayı kaçınılmaz hale getirmiştir.
Artık birçok insan için yabancı dil öğrenme olağanüstü bir donanım değil,
sıradan bir ihtiyaçtır. Gelişmelerin etkisinin yoğunlaştığı alanlardan biri olan
yabancı dil öğretimi de hızla yeni kavram ve yaklaşımlar geliştirip değişime
uyum sağlayarak öğretimde önceliklerini belirlemiştir.
Uluslararası eğitim, endüstri, ekonomi ve yönetim alanındaki
işbirliğinin gelişmesi ve buna bağlı olarak serbest dolaşımın artması, meslekî
ve özel maksatlı yerleşim fırsatlarının doğması, yabancı dil bilmeyi toplumsal
bir zorunluluk haline getirdi. Dilleri ve kültürleri farklı insanların bir
arada yaşama zorunluluğundan dolayı yabancı dil öğrenim ve öğretimi, devletler
düzeyinde ele alınarak desteklenme gereği ortaya çıktı. Özellikle kültürel
çeşitlilik olan toplumlarda sağlıklı ilişkilerin toplumsal huzura önemli
katkıları dikkate alınarak geçerli dili öğrenme, değerlerin eşdeğer paylaşımı ve
bir arada yaşama prensiplerini, farklılıklara karşı anlayışlı olabilme,
karşıtlıklara hoşgörülü olabilme aracıdır. Ortak değerlerin paylaşımını
sağlayan dil, önyargıları önleyebilir, toplumlar arası saygı, sevgi ve huzurun gelişimine
katkı sağlar.
“Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı, Sistematik
Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri” kitabı, çok yönlü bir olgu olan yabancı dil
öğretimini ilgili tüm birey ve araçlar açısından ele alır. Çünkü hedeflerin
gerçekleşebilmesi için pek çok birey ve aracın ortak katılım ve kullanımı
gerekir. Öğrencilerin hedef dili öğrenmeleri ve iletişimde doğru kullanabilmeleri
için eğitimciler pek çok etkeni aynı anda dikkate almak zorundadırlar. Öncellikle
öğretimi biçimlendiren öğretmenlerin kişisel mesleki bilgi ve birikimleri tam,
okulların; çağdaş teknik araçlarla donanımlı kültür ortamları, idarecilerin;
yabancı dil eğitiminde sağlıklı tutumlar geliştirmiş deneyimli, katılım ve
girişimci ruhlu kimseler olması, öğrencilerin de; zihinsel ve duygusal
yeterliliklerini keşfetmiş geliştirmeye istekli ve öğrenmeye hazırlıklı olmaları
gerekir. Bunlar gibi sağlıklı öğretimin tüm bileşenleri birlikte ve dikkatle bütünleştirilmeden
başarılı bir yabancı dil öğretiminden bahsedilmesi oldukça zordur. Yabancı dil
öğrenim ve öğretiminde başarı için yöntemin bir gerçekliği ve merkezi rolü olduğundan
diğer birleşenlerle birlikte yöntem odaklı çözüm yollara bulunmaya
çalışılmıştır.
Bu bağlamda yabancı dil öğretim işlemlerini örgütleyen öğretmenler,
yalın yabancı dilbilgisini öğrencilere aktaran kimseler olmanın çok ötesinde okul,
sınıfın fiziki donanımı, her türlü araç ve uygulanan yönteme uygun düzenlemelerden
sorumlu bir organizatördür. Yabancı dil öğretim programının düzenlenmesi ve
yürütülmesi sadece öğrenci bilgilenmesini etkilemekle sınırlı kalmaz, bunların
çok daha ötesinde duygusal sağlığını etkileyen bir unsur haline gelebilir. Bir
yandan yabancı dil öğretmeninin görev alanının kapsamını kesin sınırlarla
belirlemek mümkün olmazken diğer yandan da her an değişebilmesi nedeniyle
sağlıklı ve verimli bir öğrenim ortamının hem düzenleyeni hem de uygulayanı
olması her işleminin yöntemsel esaslara uygun olmasını zorunlu kılmaktadır.
Çağdaş yabancı dil öğretiminde yöntem, öğrenim ve öğretim hedeflerinin
gerçekleşmesinde en önemli görevi yüklenen bir araçtır. Öyle ki öğretmen en geçerli
bilgi ve becerilerle donanmış olsa da, birikim aktarım yolu olan yöntem bilgisi
yetersiz olduğunda hiçbir şekilde başarılı bir öğretim yapması beklenemez. Çünkü
yöntem, öğretmen ile öğrenci arasında en açık ve en doğru öğretim-öğrenim
ilişkilerini düzenleyen tek kanal olarak olağanüstü bir işlev yüklenir. Yöntemin
sağlıklı işlemesiyle bir yandan öğrenime hazır olmayan öğrenci öğrenmeye hazırlanır,
diğer yandan da öğretmen tecrübe, bilgi ve birikimi aktarıma uygun hale
getirilerek hedef düzeyde öğrenim gerçekleştirilir. Öğrenime hazırlama ve
sistemli aktarım noktasında devreye giren yöntemler hem öğretmenin nasıl
öğreteceğini düzenler hem de öğrenciye de nasıl öğreneceğini öğreterek
öğrenmeye hazırlar.
Çağdaş yabancı dil öğretimi; “başarısızlık yoktur, yöntemsizlik
vardır” ilkesi etrafında örgütlenir. Bunun için öncelikli olarak hedefe en uygun
yöntem belirlenir ve hedefi uygulayacak olan öğretmen yetiştirilerek öğrenciyi hazırlaması
sağlanır. Gerekli tüm ön hazırlıkları yapılarak temel ilkeler belirlenen, uygulama
sonuçları sürekli değerlendirilen, gerekli düzenlemeleri sürekli gözden
geçirilene, verimlilik ve geçerliliği her zaman test edilen bir yabancı dil
öğretiminin başarılı olmaması mümkün değildir. Yöntemli öğretim bilişsel,
davranışsal ve bilinçdışı edinim sürecini harekete geçirerek öğrenim ve
edinimde kalıcılık sağlar. Bu nitelikler hem öğrenciyi öğrenmeye istekli ve
azimli hem de öğretmeni öğretmeye meraklı, araştırmacı ve başarılı yapar. Eğitimde
doğru yöntem, hem öğrenciyi hem de öğretmeni; “yaptım, ama olmadı”, güvensizlik
yargısı yerine; “yaptım, olmadı, o halde başka bir yöntem denemeliyim” arayışıyla
daha heyecanlı çabalarını sürdürmelerine teşvik eder.
Çağdaş yabancı dil öğretmeni, tüm yabancı dil öğretim yöntemlerine
hâkim olur ve “bu öğrenci öğrenemez veya bu sınıf adam olmaz” benzeri yargılar
yerine, engelleri aşmanın mutlaka bir yolu olacağını kabul eder ve onu bulmaya
çalışır. Her öğrencinin uyarıcıları algılama, zihinsel şemaları oluşturma süzgeçten
geçirip, yorumlamasının farklı olduğunu bilir. Bilgi edinimi ve deneyimler
yoluyla edinilen zihinsel şemalar, bireyin eğitim sürecini olumlu veya olumsuz
yönde etkiler. Öğrenim öncesinde hedef dilin öğrenimine karşı travma
derecesinde olumsuz etkilenen öğrencinin zihinsel şeması, yöntemi uygulama eğitimi
almış başarılı bir öğretmen tarafından tersine çevrilebilir. Çünkü yöntem pratisyenliği
eğitimi almış bir öğretmen öğrencinin zihinsel şemalarını oluşturacak olan hedef
dili bilir, kullanır, ustalıkla öğrencinin bilgiyi öğrenmesine destek olur ve öğrencinin
dili öğrenmesi için en iyi şartları oluşturur.
Çağdaş yabancı dil öğretmeni, dil öğrenimi için sadece ne
yapması gerekenleri söylemez, nasıl yapılacağını gösterir ve öğrenciye öğrenirken
nasıl zevk alındığını da tattırır. Bunun için yöntem pratisyeni öğretmen, süreç
odaklı çalışır, öğrenciyi sadece başarıya ulaşmaya değil, aynı zamanda başarısızlığı
da yenmeye hazırlar ve ona her durumda başarmasını öğreterek güçlü bir kişilik kazandırır.
Öğrenci, neyi nasıl ve neden yapacağını bilirse çalışmakla yorulmayan bir
istekle çalışır, karşılaştığı engeller karşısında asla ümitsizliğe düşmez. Bunu
sağlamak için öğretmen, yabancı dil öğretim yöntemlerini anlatarak öğretme
yerine uygulama ve daha çok iletişime hazırlayarak öğretmelidir.
“Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı, Sistematik
Yabancı Dil Öğretim Yaklaşım ve Yöntemleri” kitabı hem öğretmenin hem de
öğrencinin izleyeceği yolu gösteren, öğrenim ve öğretim sorumluluk farkındalığı
kazandırma ve bilinçli bir öğretim-öğrenim kılavuzu olacak nitelikte hazırlanmıştır.
Kitabın birinci bölümünde Uygulamalı Dilbilime giriş niteliğinde genel bilgiler
verilmiştir. İkinci bölümünde ise yöntem niteliği kazanmış veya kazanma yolunda
olan yirmi yöntem farklı yönleriyle sistematik olarak incelenmiştir. Daha çok
yabancı dil öğrenen-öğreten el kitabı özelliğinden dolayı okuyucuyu konudan
koparan kaynak gösterimi, sadece doğrudan alıntı yapılan yerlerle sınırlı tutularak
her yöntemle ilgili kapsamlı başvuru kaynakları, kitabın sonuna eklenmiştir.
Her aşamasında emeği geçen herkese tek tek yürekten teşekkür
eder ve her yabancı dil öğrenme ve öğretme gönüllüsü okuyucularımın arzusunu
gerçekleştirmesine en hayati katkılar sağlamasını içtenlikle dilerim.
Doç.
Dr. Candemir DOĞAN