Arapça Öğretiminde Ölçme-Değerlendirme ve Durum Belirleme

Ölçme-değerlendirme-durum belirleme, öğretmenin öğretme melekesini sanat hünere dönüştüren sihirli işlemdir. Bundan yoksun öğretmen, bilgi taşıyıcı ve aktarıcısı olmanın ötesine geçemez, işini öğrenciyi yeniden kalıplara dökerek inşa etme sanatına dönüştüremez. Öğrencisini hakkıyla değerlendiremeyen öğretmen dersini de veremez, zira ders vermek sınıfta öğrencileri oyalamak değil, ölçme de sorular yazılı bir kağıda bildiğince not vermek değildir. Ölçme ve değerlendirme, öğretmenlik sanatına baş ustalık tacını giydiren, eğitim tarafları için büyülü zevke çeviren hünerler üstü bir hünerdir.

İçindekiler

ÖNSÖZ............................................................................................ 16

I. BÖLÜM........................................................................................ 20

ARAPÇA ÖLÇME-DEĞERLENDİRME VE DURUM BELİRLEME.................... 20

1. Giriş............................................................................................................... 20

1.1. Öğretimde Ölçme ve Değerlendirme................................................. 22

1.2. Öğretimde Ölçme ve Değerlendirmenin İşlevi................................. 24

1.3. Öğretimde Ölçme ve Değerlendirmenin Yeri.................................... 25

1.4. Ölçme ve Değerlendirme Terimleri.................................................... 27

1.4.1. Ölçme............................................................................................ 27

1.4.2. Değerlendirme............................................................................. 28

1.4.3. Durum Belirleme.......................................................................... 29

2. Ölçme Sistemi.............................................................................................. 30

2.1. Ölçüm................................................................................................... 31

2.1.1. Değişken ve Türleri...................................................................... 31

2.1.1.1. Kategorik Değişkenler.......................................................... 32

2.1.1.2. Bağımlı Değişkenler............................................................. 33

2.1.1.3. Yapısal Değişkenler.............................................................. 33

2.1.2. Ölçüm İşlemleri............................................................................ 34

2.1.3. Nitel Ölçekler................................................................................ 35

2.1.4. Nicel ve Sembol Ölçekler............................................................ 35

2.1.5. Ölçek Birimleri.............................................................................. 36

2.2. Ölçüm Biçimleri................................................................................... 37

2.2.1. Doğrudan Ölçüm.......................................................................... 38

2.2.2. Dolaylı Ölçüm............................................................................... 39

2.3. Ölçek Tipleri......................................................................................... 40

2.3.1. Sınıflama Ölçekleri....................................................................... 41

2.3.2. Sıralama Ölçekleri........................................................................ 43

2.3.3. Eşit Aralık Ölçekleri...................................................................... 44

2.3.4. Eşit Oran Ölçekleri....................................................................... 44

2.4. Ölçütler................................................................................................. 45

II. BÖLÜM....................................................................................... 48

ARAPÇA BAŞARI DURUMUNU BELİRLEME TEKNİKLERİ........................... 48

1. Değerlendirme............................................................................................. 49

1.1. Denetleyici Değerlendirme................................................................. 50

1.2. Biçimleyici Değerlendirme.................................................................. 51

1.3. Gelişim Belirleyici Değerlendirme...................................................... 54

1.4. Düzey Özetleyici Değerlendirme........................................................ 55

2. Değerlendirme Süreci.................................................................................. 57

2.1. Sorgulama............................................................................................ 58

2.2. Geribildirim.......................................................................................... 59

2.3. Özdeğerlendirme................................................................................. 60

2.4. Akran Değerlendirmesi....................................................................... 61

2.5. Portfolyo Değerlendirmesi................................................................. 63

3. Başarı Belirleme........................................................................................... 64

3.1. Alt Düzey Zihinsel Beceriler................................................................ 67

3.2. Üst Düzey Zihinsel Beceriler............................................................... 70

3.3. Problem Çözme Becerileri.................................................................. 71

3.4. Eleştirel Düşünme............................................................................... 73

3.4.1. Eleştirel Düşüncenin Gelişimi..................................................... 76

3.4.2. Eleştirel Yeteneklerin Gelişimi.................................................... 77

3.4.3. Eleştirel Akıl Yürütmenin Gelişimi............................................. 80

3.4.3.1. Tümevarım........................................................................... 81

3.4.3.2. Tümdengelim....................................................................... 82

3.5. Üretici Düşünme.................................................................................. 84

3.5.1. Bilimsel Üretici Düşünme........................................................... 85

3.5.2. Estetik Üretici Düşünme............................................................. 86

III. BÖLÜM...................................................................................... 89

ARAPÇA ÖLÇME ARAÇLARI VE NİTELİKLERİ.......................................... 89

1. Ölçme............................................................................................................ 89

2. Ölçekler......................................................................................................... 90

2.1. Sembolik Ölçek.................................................................................... 91

2.2. Sıralı Ölçek............................................................................................ 92

2.3. Aralıklı Ölçek........................................................................................ 92

2.4. Oranlı Ölçek.......................................................................................... 93

3. Ölçeklendirme.............................................................................................. 94

3.1. Ölçeklendirme Problemleri................................................................ 95

3.1.1. Birikimi Ölçeklendirme................................................................ 96

3.1.2. Hatalı Ölçeklendirme................................................................... 97

3.1.3. Ölçeklendirme Hatalarını Azaltma............................................. 99

3.2. Geçerlilik............................................................................................ 100

3.2.1. Görsel Geçerlilik........................................................................ 102

3.2.2. İçeriksel Geçerlilik...................................................................... 103

3.2.3. Ölçütsel Geçerlilik..................................................................... 104

3.2.4. Yapısal Geçerlilik........................................................................ 105

3.2.5. Sonuçsal Geçerlilik.................................................................... 107

3.3. Güvenirlilik......................................................................................... 108

3.3.1. Değerlendirici Güvenirliliği....................................................... 109

3.3.2. Test-Tekrar Test Güvenirliliği................................................... 109

3.3.3. Paralel Formlar Güvenirliliği.................................................... 110

3.3.4. İç Tutarlılık Güvenirliliği............................................................ 111

3.4. Kullanışlılık......................................................................................... 112

3.5. Objektiflik........................................................................................... 114

IV. BÖLÜM.................................................................................... 117

ARAPÇA DİLSEL DAVRANIŞLARIN EDİNİM ÖLÇÜMÜ............................ 117

1. Dilsel Davranışlar...................................................................................... 117

1.1. Bilişsel Davranışlar............................................................................ 118

1.1.1. Bilişsel Davranışların Edinimi................................................... 119

1.1.2. Bilgiyi Kavrama.......................................................................... 120

1.1.3. Bilgiyi Uygulama........................................................................ 121

1.1.4. Bilgiyi Analiz Etme..................................................................... 121

1.1.5. Bilgiyi Sentezleme..................................................................... 121

1.1.6. Bilgiyi İşleme.............................................................................. 122

2.2. Duyuşsal Davranışlar........................................................................ 123

2.2.1. Bilgiyi Öğrenme......................................................................... 124

2.2.2. Bilgiyle Etkileşim........................................................................ 125

2.2.3. Bilgiyi İdealleştirme................................................................... 126

2.2.4. Bilgiyi Örgütleme....................................................................... 126

2.2.5. Bilgiyi Kişiselleştirme................................................................ 127

3.3. Psikomotor Davranışlar.................................................................... 128

3.3.1. Psikomotor Davranışları Algılama........................................... 129

3.3.2. Psikomotor Davranışların Gelişimi.......................................... 129

3.3.3. Psikomotor Davranışların Denetimi........................................ 130

3.3.4. Psikomotor Davranışların Mekanikleşmesi............................ 131

V. BÖLÜM..................................................................................... 133

ARAPÇA ÖĞRETME VE ÖĞRENMEYİ ÖLÇME TEKNİKLERİ...................... 133

1. Öğretme veya Öğrenme........................................................................... 133

1.1. Bilginin Öğretimi............................................................................... 135

1.2.1. Gerçek Bilgi................................................................................ 136

1.2.1.1. Terminoloji Bilgisi.............................................................. 136

1.2.1.2. Özel Ayrıntı ve Ögeler Bilgisi............................................ 137

1.2.2. Kavramsal Bilgi.......................................................................... 139

1.2.2.1. Sınıflama ve Seviyeleme Bilgisi........................................ 140

1.2.2.2. Genelleme ve Kurallar Bilgisi............................................ 140

1.2.2.3. Kuram ve Model Yapı Bilgisi............................................. 141

1.2.3. Zorunlu Usul Bilgisi................................................................... 142

1.2.3.1. Özel Yetenek Bilgisi............................................................ 143

1.2.3.2. Yerinde Kullanım Bilgisi..................................................... 143

1.2.4. Üstbilişsel Bilgi........................................................................... 144

1.2.4.1. Üstbilişsel Strateji Bilgisi................................................... 145

1.2.4.2. Bağlam Koşullu Görev Bilgisi............................................ 146

1.2.4.3. Özbilişsel Gelişim Bilgisi.................................................... 146

2. Bilginin Bilişsel Gelişimi............................................................................ 148

2.1. Bilişsel Öğrenme................................................................................ 149

2.1.1. Bilgiyi Bilişsel Tanılama............................................................. 150

2.1.2. Bilişsel Bellek Oluşturma.......................................................... 151

2.2. Bilişsel Kavrama................................................................................ 152

2.2.1. Bilgiyi Yorumlama..................................................................... 152

2.2.2. Bilgiyi Modelleme...................................................................... 153

2.2.3. Bilgiyi Sınıflama......................................................................... 153

2.2.4. Bilgiyi Özleştirme....................................................................... 154

2.2.5. Bilgiyi Tahlil Etme...................................................................... 155

2.2.6. Bilgiyi Karşılaştırma................................................................... 155

2.2.7. Bilgiyi Belgelendirme................................................................. 156

2.3. Bilişsel Uygulama.............................................................................. 156

2.3.1. Bilgiyi Yönetme.......................................................................... 157

2.3.2. Bilgiyi Becerileştirme................................................................. 158

2.4. Bilişsel Analiz Etme........................................................................... 159

2.4.1. Bilgiyi Ayrıştırma....................................................................... 160

2.4.2. Bilgiyi Örgütleme....................................................................... 161

2.4.3. Bilgiyi İrdeleme.......................................................................... 162

2.5. Bilişsel Değerlendirme...................................................................... 163

2.5.1. Bilgiyi Kontrol Etme.................................................................. 164

2.5.2. Bilgiyi Eleştirel Analiz Etme...................................................... 164

3. Kendi Özgün Dilini Geliştime................................................................... 165

2.6.1. Kişisel Dilsel Sorunlar.................................................................... 167

2.6.2. Kişisel Dilsel Görevler.................................................................... 167

2.6.3 Kişisel Dilsel Çözümler.................................................................... 168

VI. BÖLÜM.................................................................................... 170

ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE SORU HAZIRLAMA TEKNİKLERİ....................... 170

1. Eğitimde Sorular....................................................................................... 171

1.1. Soruların Nitelikleri........................................................................... 172

1.1.1. Nitelikli Soru Hazırlama............................................................ 172

1.1.2. Öğretici Soru Hazırlama............................................................ 174

1.2. Soruların Nicelikleri........................................................................... 176

1.2.1. Planlı Soru Sorma...................................................................... 176

1.2.2. Cevap Odaklı Soru Sorma......................................................... 178

2. İşlevsel Sorular.......................................................................................... 179

2.1. Soruların Hedefi................................................................................ 180

2.1.1. Açık Uçlu Sorular....................................................................... 181

2.1.2. Yarı-açık Uçlu Sorular................................................................ 182

2.1.2.1. Açık Uçlu Soruların Üstünlüğü......................................... 183

2.1.2.2. Açık Uçlu Soruların Zayıflığı.............................................. 183

2.1.3. Kapalı Uçlu Sorular.................................................................... 184

2.1.3.1. Kapalı Uçlu Sıralı Seçenekli Sorular.................................. 185

2.1.3.2. Kapalı Uçlu Sırasız Seçenekli Sorular............................... 186

2.1.4. Yarı Kapalı Uçlu Sorular............................................................ 186

2.1.4. Kapalı Uçlu Sorularda Üstünlük ve Eksiklik........................ 187

2.2. İşlevlerine Göre Sorular.................................................................... 187

2.3. Yöneltme Biçimine Göre Sorular..................................................... 188

2.4. Yöneltilen Kişiye Göre Sorular......................................................... 189

2.4.1. Öğretmenin Öğrenciye Yönelttiği Sorular............................... 190

2.4.2. Öğrencinin Öğretmene Yönelttiği Sorular.............................. 191

2.4.3. Öğrencinin Öğrenciye Yönelttiği Sorular................................. 193

3. Bilişsel Alan Soruları................................................................................. 194

3.1. Bilgi Soruları....................................................................................... 194

3.2. Kavrama Soruları............................................................................... 196

3.3. Uygulama Soruları............................................................................ 197

3.4. Analiz Soruları................................................................................... 198

3.5. Sentez Soruları.................................................................................. 199

3.6. Uygulama Soruları............................................................................ 200

4. Soruların Ortak Özellikleri....................................................................... 201

4.1. Genel Özellikler................................................................................. 202

4.2. Nitelik Kazandıran Özellikler............................................................ 204

4.3. Sorulana Uygunluk Özellikleri.......................................................... 205

4.4. İşlevine Görelik Özellikleri................................................................ 207

4.4.1. Sorgulama Soruları.................................................................... 208

4.4.2. Gerçek Sorular........................................................................... 210

4.4.3. Iraksak Sorular........................................................................... 211

4.4.4. İleri Yöntem Soruları................................................................. 211

4.4.5. Etkileyici Sorular........................................................................ 213

4.4.6. Yapılandırmacı Sorular............................................................ 214

VII. BÖLÜM................................................................................... 216

ARAPÇA ÖĞRETİMİNDE SINAV HAZIRLAMA TEKNİKLERİ...................... 216

1. Sınav Öncesi Genel Hazırlıklar................................................................ 216

1.1. Sürekli Hazırlık................................................................................... 217

1.2. Bilinçli Hazırlık................................................................................... 218

1.3. Planlı Hazırlık..................................................................................... 218

1.4. Geribildirimle Hazırlık....................................................................... 219

1.5. Sanal Hazırlık..................................................................................... 220

1.6. Bilgi Notlarıyla Hazırlık..................................................................... 220

1.7. Etkinliklerle Hazırlık.......................................................................... 221

1.8. Bilgiyi Özümseyerek Hazırlık............................................................ 222

1.9. Bütünler Kavrayarak Hazırlık........................................................... 223

1.10. Bilgi Anahtarlarıyla Hazırlık........................................................... 223

2. Sınav İşlemine Özel Hazırlıklar................................................................ 224

2.1. Sınavın Nedenini Belirlemek............................................................ 224

2.2. Nelerin Değerlendirileceğini Belirlemek.......................................... 225

2.3. Nelerin ve Nasıl Yoklayacağını Belirlemek...................................... 225

2.4. Sınavın Niteliklerini Belirlemek........................................................ 226

2.4.1. Genel Nitelikler.......................................................................... 226

2.4.2. Uygulama Nitelikleri................................................................. 227

2.4.3. Hedef ve Parametreler.............................................................. 228

2.4.4. Kalitenin Ölçümü....................................................................... 229

2.4.5. Müktesebatı Yansıtma.............................................................. 230

3. Sınavlar ve Sorular................................................................................... 230

3.1. Yazılı Sorular...................................................................................... 231

3.2. Sözlü Sorular...................................................................................... 232

3.3. Kısa Cevaplı Sorular.......................................................................... 233

3.4. Doğru-Yanlış Soruları........................................................................ 234

3.5. Eşleştirme Soruları............................................................................ 235

3.6. Çoktan Seçmeli Sorular.................................................................... 236

3.7. Problem Çözme Soruları.................................................................. 237

VIII. BÖLÜM.................................................................................. 241

ARAPÇA ÖĞRETİMİNİN GELENEKSEL DEĞERLENDİRME ARAÇLARI......... 241

1. Geleneksel Değerlendirme....................................................................... 243

1.1. Seçme Sınavları................................................................................. 243

1.2. Teşhis Sınavları.................................................................................. 244

1.3. Yetiştirme Sınavları........................................................................... 244

1.4. Başarı Sınavları.................................................................................. 245

1.5. Geribildirim Sınavları........................................................................ 246

2. Geleneksel Ölçüm Araçları....................................................................... 247

2.1. Bilişsel Alan Ölçüm Araçları............................................................. 247

2.1.1. Yazılı Yoklama............................................................................ 248

2.1.1.1. Yazılı Yoklamaların Özellikleri........................................... 250

2.1.1.2. Yazılı Yoklama Türleri........................................................ 251

2.1.1.3. Yazılı Sorusu Hazırlama İlkeleri........................................ 253

2.1.1.4. Yazılı Yoklamaları Puanlama............................................. 254

2.1.2. Sözlü Yoklamalar....................................................................... 255

2.1.2.1. Sözlü Sınavların Özellikleri................................................ 257

2.1.2.2. Sözlü Sınav Hazırlama....................................................... 258

2.1.3. Kısa Cevaplı Sınavlar................................................................. 259

2.1.3.1. Kısa Cevaplı Testler............................................................ 259

2.1.3.2. Kısa Cevaplı Test Soruları.................................................. 260

2.1.3.3. Kısa Cevaplı Soru Hazırlama İlkeleri................................ 261

2.1.4. Doğru-Yanlış Sınavları............................................................... 262

2.1.4.1. Doğru-Yanlış Sınavlarının Özellikleri................................ 264

2.1.4.2. Doğru-Yanlış Sorusu Hazırlama İlkeleri........................... 265

2.1.5. Çoktan Seçmeli Testler............................................................. 266

2.1.5.1. Çoktan Seçmeli Testlerin Özellikleri................................ 266

2.1.5.2. Çoktan Seçmeli Test Maddeleri....................................... 268

2.1.5.2.1. Doğru Cevaplı Testler................................................ 268

2.1.5.2.2. Madde Köklü Sınıflama............................................. 269

2.1.5.2.3. Madde Gruplu Sınıflama........................................... 270

2.1.5.2.4. Çoktan Seçmeli Testler.............................................. 270

2.1.6. Eşleştirmeli Madde Testleri...................................................... 272

2.1.6.1. Eşleştirmeli Madde Test Nitelikleri.................................. 272

2.1.6.2. Eşleşimli Test Maddesi Yazım İlkeleri.............................. 273

2.1.7. Ödev ve Projeler........................................................................ 274

2.1.8. Test Sınavları.............................................................................. 275

2.1.8.1. Nitelik Ölçen Testler.......................................................... 276

2.1.8.1.1. Tipik Davranış Testleri............................................... 276

2.1.8.1.1.2. Maksimum Performans Testleri........................... 276

2.1.8.1.1.3. Yetenek Testleri...................................................... 277

2.1.8.2. İşlev Ölçen Testler.............................................................. 278

2.1.8.3.  Nesnel veya Öznel Testler................................................ 279

2.1.8.4. Kısa Sınavlar....................................................................... 280

2.2. Duyuşsal Alan Ölçüm Araçları.......................................................... 280

2.2.1. Kişiselleştirmek.......................................................................... 280

2.2.2. Hedef Belirlemek....................................................................... 281

2.2.2.1. Duyuşsal Uzak Hedefler.................................................... 282

2.2.2.2. Duyuşsal Genel Hedefler................................................... 282

2.2.2.3. Duyuşsal Özel Hedefler..................................................... 283

2.2.2.4. Duyuşsal Nitelik Kazanım................................................. 284

2.2.3. Gözlem Yapmak......................................................................... 285

2.2.4. Müzakere Yapmak..................................................................... 286

2.2.4.1. Kendini Anlatma Ölçümü.................................................. 287

2.2.4.2. Arapça Tutumu Ölçümü.................................................... 288

2.2.4.3. Arapça İsteklilik Ölçümü................................................... 289

2.2.5. Heveslendirmek......................................................................... 290

2.3. Psikomotor Alan Ölçüm Araçları..................................................... 291

2.3.1. Performans Görevleri............................................................... 292

2.3.1.1. Planlı Performans.............................................................. 292

2.3.1.2. Doğal Performans.............................................................. 293

2.3.2. Performans Araçları.................................................................. 293

2.3.3. Performans Anahtarları............................................................ 294

2.3.4. Performans Edinimleri.............................................................. 295

IX. BÖLÜM.................................................................................... 298

ARAPÇA ÖĞRETİMİ ALTERNATİF DEĞERLENDİRME TEKNİKLERİ............. 298

1. Bireysel Gelişim Dosyasıyla Değerlendirme........................................... 299

1.1. Derleme Portfolyosu......................................................................... 301

1.2. Vitrin Portfolyosu............................................................................. 302

1.3. Değerlendirme Portfolyosu.............................................................. 302

1.4. Portfolyonun İşlevleri....................................................................... 302

1.5. Portfolyoda Öğretmen Rolü............................................................. 303

1.6. Portfolyoda Öğrenci Rolü................................................................. 303

2. Dereceli Puanlama Anahtarıyla Değerlendirme.................................... 304

2.1. Bütünsel Dereceli Puanlama............................................................ 306

2.2. Analitik Dereceli Puanlama.............................................................. 306

2.3. Dereceli Puanlama Anahtarı............................................................ 307

2.4. Dereceli Anahtar Hazırlama............................................................. 308

3.  Akranlarıyla Değerlendirme................................................................... 309

3.1. Akran Değerlendirmenin Katkıları................................................... 309

3.2. Akran Değerlendirmenin Engelleri.................................................. 310

4.  Özdeğerlendirme...................................................................................... 311

4.1. Özdeğerlendirmenin Katkısı............................................................. 312

4.2. Özdeğerlendirmenin İşlevi............................................................... 312

4.3. Özdeğerlendirmede Öğretmenin Görevi........................................ 314

4.3.1. Beceri Alanlarını Güncelleme................................................... 314

4.3.2. Öğretim Stratejilerini Geliştirme............................................. 315

4.3.3. Sınıfı Yönetmede Uzmanlaşma................................................ 316

4.3.4. Bilişsel Alanda Uzmanlaşma.................................................... 317

4.3.5. Eğitim Bileşenleriyle İlişkileri Geliştirme................................. 318

4.3.6. Kuruma Katkılar Sağlama......................................................... 319

5.  Projelerle Değerlendirme........................................................................ 320

5.1. Projelerin Gelişimi............................................................................. 321

5.2. Projeyle Öğrencinin Değerlendirmeye Katılımı.............................. 321

6. Performansla Değerlendirme.................................................................. 322

6.1. Performansın İşlevi........................................................................... 323

6.2. Performansın Katkıları...................................................................... 324

7.  Kontrol Listeleriyle Değerlendirme........................................................ 325

7.1. Öğretmen Kontrol Listeleri.............................................................. 325

7.2. Öğrenci Kontrol Listeleri................................................................... 329

8. Teşhis Yoluyla Değerlendirme................................................................. 331

8.1. Teşhis Değerlendirmesinin Önemi.................................................. 331

8.2. Teşhis Değerlendirmesinin İşlevi..................................................... 332

9. Sınıflama Tablolarıyla Değerlendirme.................................................... 333

9.1. Sınıflama Tablosu Hazırlama........................................................... 334

9.2. Sınıflama Tablosunun Katkıları........................................................ 335

9.3. Sınıflama Tablolarının Üstünlüğü.................................................... 336

10. Kelime İlişkilendirme Değerlendirmesi................................................. 337

10.1. Kelime Bulutlarıyla İlişkilendirme ‎................................................ 338

10.1.1. Okuma Öncesi İlişkilendirme................................................. 339

10.1.2. Okuma Sonrası İlişkilendirme ‎............................................... 340

10.1.3. Kelime İlişkilendirme Ödevleri............................................... 341

10.2. Kavram Haritalarıyla Kelime İlişkilendirme ‎................................. 342

10.2.1. Kavram Haritalarının İşlevi..................................................... 343

10.2.2. Kavram Haritalarının Hazırlanışı........................................... 344

10.2.3. Kavram Haritalarının Üstünlüğü........................................... 345

10.2.4. Kavram Harita Türleri............................................................. 345

10.2.4.1. Örümcek Haritalama....................................................... 346

10.2.4.2. Basamaklı Haritalama..................................................... 346

10.2.4.3. Akış Şemalı Haritalama................................................... 347

10.2.4.4. Sistem Haritalama........................................................... 348

10.4.5. Öğretimi Kavram Haritalarıyla Değerlendirme.................... 349

ÖNSÖZ

Yabancı dil öğretim sistemi, yeni yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerin geliştirilmesiyle sürekli gelişme ve genişleme süreci içindedir. Keşfedilen onlarca yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklere rağmen hedefleri gerçekleştirmede yetersiz kalmaktadır. Zira öğrencinin yetenekli olması ve iyi akademik eğitim sunulması, bilgilerin tamamının özümsenmesini sağlayamamaktadır. Hatta öğretilen veya öğrenilen sınavlarda kanıtlansa bile; yanlış anlama, anlama gücünü sınırlama, çarpık anlama gibi çaresiz modelleme direnci, tam öğrenmeyi engellemektedir. Benzer öğrenme engellerinin bertaraf edilmesi için Arapça öğretiminin yetkinlik edinim odaklı, ölçme ve değerlendirme temelli yapılması gerekir.

Ölçme ve değerlendirme sistemi, Arapça öğretimini tüm yönleriyle analiz etme ve hızlı gelişimi destekler. Karşılıklı öğrenci etkileşimi, çoklu ortam etkinlikleri, inceleme, sürekli gelişim ve yetkinleşmeyi sağlar. Öğrenci bizzat iletişim kurmaya çalışırken, konuştuğu veya yazdığı dilin öğrenimine odaklanır. Arapça dilbilgisi, kelime bilgisi ve telaffuz bilgilerinin temelini oluşturan sistemi edinir. Çünkü öğrenci dili, bazen hedef dil olarak bilinilse de öğrenimi hedef dilden farklılık gösterir. Bunun için öğrenci dili, ders programı içeriğini taşar ve öğrencinin yerleşik ihtiyacına göre özel bir müfredat tarafından üretilir.

İletişim görevli Arapça öğretim maksadıyla yapılan ölçme ve değerlendirme, etkileşimli iletişim görevlerini engellemezse öğrenci dilini geliştirir. Öğrenci dili, her ünite farklı bir perspektifle analiz edilirse bilinçdışı bir meleke şeklinde gelişir. Öğrenci dili; bireysel farkların gözetilmesi, hataların analiz edilmesi, ortak dil etkileşimiyle gelişir ve referanslar belirtilirse karışıklık önlenir. Bilişim teknolojileri kullanılır, etkileşimli multimedya etkinlikleri yapılır ve farklı öğrenim perspektifleri kullanılırsa Arapça öğrenci dili derslere yansır, kısa sürede, daha etkili öğrenilir.

Artık yapay zekâlı çeviri, eş-zıt anlamlı veya sesli sözlük, sesleri yazıya, yazıyı da sese çevirme, yazım yanlışlarını düzeltme gibi teknolojik araçlar, öğretimde lüks değil, zorunludur. Bu araçlarla; sesler dijitalleştirilir, konuşma tanınır, frekans sese çevrilir, sesler de harf ve kelimeye dönüştürülebilir. Doğal dil işleme yoluyla cümlelerin anlamı çözümlenerek iletişim kontekstine uygun ve doğru ifadelerin kullanımı sağlanabilir. Arapça için dilden dile çeviri, okuduğunu anlama, kelime bilgisi, dilbilgisi, duruma uygun yazılı veya sözlü ifadeyi bulma, dinlediğini anlama, sözlü iletişim, yazılı anlatım gibi farklı ölçme ve değerlendirme araçları geliştirilebilir. Ölçme-değerlendirme ve durum değerlendirme araçlarının duyarlılığı artırılarak daha nesnel ölçütler belirlenebilir.

Arapça öğretiminde başarı, ölçme-değerlendirme ve durum belirleme sisteminin gücüne bağlıdır. Dil düzeylerine uygun öğrencilerden beklenen kazanımlar, becerileri destekleyen kazanımlar, teknik sorular hazırlama, becerileri destekleyen ölçek hazırlama ve sınav sonuçlarını açık değerlendirmeyi gerektirir. Sınav soruları; okuma, anlama, çeviri ve dilbilgisi sistemini kavramayı sağlar, dinleme, anlama özel tekniklerle ölçme, uygulama, sözlü anlatım ve konuşma becerisini geliştirir. Hedefe uygun içerik belirlenir, içerik soru biçimi ve değerlendirme bilimsel ölçeklere uygun yapılırsa ölçütler açık ve anlaşılır olur, değerlendirme anlamlı, nitelikli ve öğretim başarılı olur.

Arapça öğrenme, yalın öğretim işlemlerinin basit bir sonucu değildir. Öğrenme, tüm ilgili işlemlerin katkısıyla gerçekleşse de sonuçları öğrencinin bireysel eylemlerinin sonucu olarak ortaya çıkar. Bunun için öğretmen, öncelikli olarak her öğrencinin öğrenme gelişimini ve bireysel öğrenme şartlarını tüm boyutlarıyla dikkate alarak en uygun şekilde değerlendirilmelidir. Sistematik değerlendirme, sunulan bilginin miktarı yerine, anlama ve edinme niteliğine odaklı en önemli kavram ve becerilerin seçimini sağlayacak nitelikte yapılmalıdır.

Arapça Öğretiminde Ölçme-Değerlendirme ve Durum Belirleme Sistemi kitabı, Arapça öğretim başarısında özel önemi olan ölçme ve değerlendirme sisteminin gelişimine katkılar sağlama amacıyla hazırlanmıştır.

Arapça sevdalılarına sevgi ve selamlarımla…

Prof. Dr. Candemir DOĞAN