İçindekiler
1.2.2. Lâfzî İzafet Terkibi
5.3. İsim-Fiil Terkipleri
Arap dilini öğrenme ve ona güzel sanat tacı giydiren eşsiz edebiyatından tam lezzet alma ancak terkip sistemini çok iyi kavramakla mümkün olur. Her ne kadar dilin yapı taşları kelimeler olsa da onları bir araya getiren kurallardır. Kelimeler ile kuralların ahenkle birlikte işlemesiyle de dilin büyülü sistemi işlemeye başlar. Arapça öğrenen kendini dil sisteminin bir parçası gibi görür, onu içten yönetmeye ve tüm duyularıyla dilin sanatsal lezzetini tatmaya başlarsa Arapça öğrenme beceri edinimine dönüşür.
Arapça yapı sisteminin özümsenmesi, dört temel dil becerisinin terkip sistemi içinde edinilerek özümsenmesiyle mümkün olur. Çünkü terkip sistemini özümseyen öğrenci; dilin sınırlı sayıdaki kelimeleriyle sınırsız sayıda cümle kurabilme becerisini kazanır. Her ne kadar dil kelimelerden oluşsa da onların dil işlevini yerine getirebilmesi için cümle terkibi oluşturması gerekir. Bundan dolayı Arapça öğretim ve öğreniminde kelimelerin birbiriyle terkibinin öğrenimi sanıldığından çok daha önemli ve önceliklidir.
Yılların uygulama imbiğinden damıtılan tecrübelerin bir ürünü olan bu kitap, Arapça öğretiminde kronikleşen problemleri kolay ve etkin çözme özelliğine sahiptir. Arapça kitaplarının yeknesaklığı, konu sonlarına farklı yazıyla mesaj yüklü bir hadis veya vecizeyle dikkati toparlama çevrilmiştir. Konunun öncesinde özetleyen tablolar eşliğinde sunumu ise bilgiler arasında tümler bağlantı ve koordine düzeninin planlı işlemesini sağlamıştır. Benzer farklı yeni özellikler kitabı daha kolay ve kalıcı Arapça öğrenim aracı haline getirmiştir.
Arapçanın özellikleri pek çok temel kaynaktan büyük bir sabır ve titizlikle taranarak bilgiler yabancı dil olarak öğretimine uygun analiz ve sentez yapılmıştır. Konu girişlerinde hem anadil hem de hedef dil mantığının eşleşen veya çelişen yönlerini belirlemesi kitabın bütünler öğretim yaklaşımıyla dilin omurgasını oluşturan terkip sistemini edinim hedefli hazırlandığını gösterir. Örnek kelime ve cümlelerin titizlikle gereklilik esaslı seçimi, irap analizlerinin Arapça yapılması dil mantık ve edinimi açısından oldukça önemlidir.
Geleneksel bir kural bir örnek yerine çok ve farklı örnekle karşılaştırmalı açıklama kitaba özgü yenilikçi bir özelliktir. Alıştırma yoğunluğuyla bilgiler iyice özümsetilir ve öğrenci hep bir seviye ötesine yöneltilir. Cümlelerin güncel ve iletişimsel nitelikli, kelimelerin de aynı ölçütlere uygun seçimiyle Arapçanın yaşayan bir dil olarak öğretimi sağlanır. İletişimsel alanlarda en sık gerek duyulan ifade kalıplarının seçimine dikkat edilmesiyle kitap, yalın bir dilbilgisi öğretim kitabı olmanın çok daha ötelerine taşıyarak çok boyutlu temel dil becerilerinin edinim aracı haline getirilmiştir.
“Sistematik Uygulamalı–Alıştırmalı Arapça Terkip Sistemi ve Karşıtsal Çözümlemesi” kitabı, hem Arapça hem de Türkçe eserler arasında türünün ilk örneğidir. Dilbilgisi konularını temel dil becerileriyle kaynaştırarak bütüncül öğretim yaklaşım yöntemini izleyen eserin ufuk açıcı, yenilikçi ve önemli bir boşluğu dolduracağını söyleyebilirim. Bundan dolayı sizlere ulaşmadan önce inceleme fırsatı bulduğum bu eserin çok faydalı olacağını umuyorum. Engin birikim ve tecrübesine gayretini de ekleyerek günümüzde özel öneme sahip Arapça öğretim hizmetine bu eseri sunan değerli meslektaşım Prof. Dr. Candemir Doğan’ı kutlar, heyecanla yeni eserlerini beklediğimi ifade ederim.
Em. Kd. Öğ. Alb.
Nevzat Salih GÜVEN
Arapça öğrenim alanı aşırı doludur, öğrenen ve öğreten hangi set veya kitabı seçeceği hayreti içindedir. Devasa tarihi birikime ek güncel kitapların içinden iyisini seçme telaşı, odaktan saptırıyor. Sapma kaygıya, kaygı da giderek kargaşaya boğulan engin bir kaynak dünyasına daldırıyor. Her biri paha biçilemez değerde asırların mirası kitaplardan ihtiyacı damıtmaya ise güç yetmiyor. Aşırı zor göğüslense bile artık öğrenim ve öğretimi basitleştirme zamanıdır.
Arapça öğretimi, özü koruyan basitlik ve sadeliğe muhtaçtır. Lazımı kapsayan, gereksizi olmayan ilk doğal ve sade halinde olmalı. İletişimden soyutlamadan, özü canlı halde sade öğretilmeli. Öğretim şimdiye kadar olmadığı kadar net, hedefe odaklı ve basit yollarla yapılmalı. Odaklanma zorluğu yaşanan günümüz dünyasında karmaşık kurallar basitleştirilmeli. İlke bir kuram bir kuralı öğretme olmalı, bir örnekten sadece bir fayda beklenmelidir.
Arapçayı onunla ilgili bilgiler değil, üretken edindirme alıştırmaları öğretir. Öğretim ile öğrenimin şevklendirilmesi gereken bir zaman varsa o da bugündür. Hem öğreten hem de öğrenen kendini engelleyici baskılardan sıyıracak bir rahatlama ve basit bir memnunluk molasına muhtaçtır. Bu ihtiyaç giderilirse hedefe odaklanılır, dikkat devamlı olur, öğrenen-öğreten kendini iyi hisseder, başarı kahramanı olacağına inanır, şevkle kanatlanır ve hedefe uçar.
Yöntem, seni hedefe götüren sihirli bir güçtür, onun mütevazı olduğuna şaşırma, ona güven, onunla özdeşleşirsen başarınla coşar, kısa sürede farkını fark edersin. Kitaba güven; ancak ondan her şeyi bekleme, bilgileri senin harekete geçireceğini bilmelisin. Unutma, tükettiğin enerjiyle orantılı verimin katlanır. Basit ve kolay olan değil, kolay olmayan kaliteli öğrenmenin şifrelerini çözer. Gerçek öğrenme; öğrenmeyi çeker, tatminkâr olur ve üstün başarı lezzeti tattırır.
Arapça terkip dilidir, terkip kurmayı bilen Arapçayı iyi öğrenir. Dilsel iletişim sadece kelimelerin oluşturduğu terkiplerle yapılır. Dilin iletişimsel görevi, öğretimin kelimeleri bütünler terkiplerle yapılmasını gerektirir. Terkiplerin öğretimi, sürdürülebilir ve başarılı iletişim öğretiminin olmazsa olmazıdır. Bu ilkeyi benimseyen kitap, Arapça genel terkip sisteminin kısa tanıtımından sonra isim, sıfat, beyan, atıf ve fiil terkiplerini genişçe ele alır. Öğrenimi, edinime dönüştürmek için terkip sisteminin benzeşen ve benzeşmeyen yönlerini kısa, öz ve basit karşılaştırmalarla çözümleyerek açıklar.
Terkip sistemi edinimi, iletişim becerisinin hareket alanının temelini oluşturur. Arapça terkip sistem bilgisi, beceriye dönüşmeden konuşmak mümkün değildir. Farkında olmadan hep denilen; “anlıyorum fakat konuşamıyorum” sözü, terkip sistemi bilgi eksikliğinin acı bir itirafıdır. İletişimde iletilerin çözümü, anadil sistemiyle yapıldığı için kolaydır. Ancak gönderilen iletilerin, hedef dilin terkip sistemiyle dizildiği için meleke düzeyinde gelişmesi gerekir.
İletişim, dil varlığını üretimsel terkiplere dönüştürebilme becerisidir. Terkip sisteminin edinimi, iç içe giren ve karmaşık anlam ögelerinin en basit düzeye indirgenip hissedilerek öğrenimini sağlar. İletişimde en yoğun ihtiyaç; isimlerin nesnelerle aidiyet ilişkisini kurma ve bütün-parça bağlantılı terkipleri bilinçaltına yerleşme işlemidir. Bu ise yoğun kullanılan isim-nesne arası aitlik bağlantı terkiplerini kurma zihin gücünü, duyularla hissedilir hale getirir ve dili iletişimsel kullanma becerisini geliştirir.
Arapça ile Türkçe terkip sisteminin karşıtsal çözümlemesi öğrenim ve öğretimi kolaylaştıran veya zorlaştıran nedenlerin bilinmesini sağlar. Çeliştiği için edinim zorluğuna sebep olan terkip sistemi veya benzeştiğinden kolay öğrenmeyi sağlayan sisteminin bilinmesi hem engelleri kolay aşmayı hem de kolaylaştırıcı unsurları verim arttırıcı şekle getirmeyi sağlar. Terkiplerin zihninde oluşan anadil ile hedef dil arasındaki bağdaşımı keşfeden terkip bilgileriyle iletişimsel alan kolayca aktif hale getirilebilir.
Türkçe işleyen anadil sisteminin öğrenilen Arapça sistemiyle eşleşimi edinimin kolay, hızlı ve başarılı olmasını sağlar. Bu da Arapça bilgilerin öğrencinin öğretim geçmişine uygun olarak; zıtlık, aynılık veya benzerlik gibi çelişen-uyuşan ilkelere uygun, gerekirse karşılaştırmalı gerekirse de karşıtsal ortak uyum sistemi esas alınarak sunumunu gerektirir. Başarılı öğrenme; öğretimde iki dil sistemi arasında bilgi geçiş yollarının mümkün olanın çok daha ötesinde açılarak dilsel ögelerin zıtlık, aynılık ve benzerlik prensiplerine uygun yapılmasıyla mümkündür. Bununla hem öğrenen hem de öğretenin fark etmediği edinim engelleri, bilinçaltı sistem çatışması ve duygusal filtre etkisi azalır, engelsiz edinimle yüksek başarı sağlanır.
Arapça-Türkçe isim tamlaması, ortak tabanlı bir kurulum benzerliği yerine daha çok kullanım benzerliği gösterir. Arapçada isim tamlaması daha çok asıl cümleye ek, ayrıntı bilgi ekleme, cümlenin bir bölümüne açıklık kazandırma veya bir ismin türünü belirtme, anlamını sınırlama, konumunu belirleme gibi görevler yüklenir. İki isim arasındaki bağlantı koparsa oluşan ortak anlam kaybolur. İki ismin kazandığı ortak anlam terkiple sağlanır ve tamamlayan bağlantılarla bütünlük oluşur.
“Sistematik Uygulamalı–Alıştırmalı Arapça Terkip Sistemi ve Karşıtsal Çözümlemesi” dilin yapı taşları olan kelimelerle terkip sistemi işleyişini hissedilir, belki dokunsal nitelikte edinim hedefinde gerçekleştirir. Sistemi duyularla kavratarak öğreneni bilgi karmaşası içinde boğulmaktan kurtarır. Öğrenilen her bilgiyi dil sistemi içinde kendi yerine yerleştirir, rastgele bilgi yığmaktan sakındırır. Ne öğrenilir, niçin öğrenilir, nerede ve nasıl kullanılır bilinciyle öğrenmeyi edinime dönüştürür.
Bu naçiz çabanın Arapça öğrenen ve öğreten tüm gönül erlerini hedefe ulaştırmasını Mevlâ’dan yürekten niyaz eder, üzerimde tüm hakkı olanlara özellikle de inceleme lütfunda bulunan; Em. Kd. Öğ. Alb. Nevzat Salih GÜVEN, Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZZAVİ, Prof. Dr. Mehmet YAVUZ ve Prof. Dr. Ahmet Suphi FURAT’a en içten teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
Kayıtlar
